چالشهای پیشروی تولید و صادرات پسته
در میزگردی در برنامه چالش در رادیو اقتصاد با حضور جمعی از کارشناسان پسته
چالشهای پیشروی تولید و صادرات پسته
پسته ایران از جمله کالاهای سرآمد صادرات غیرنفتی است که در سال‌های اخیر متأثر از عوامل طبیعی، تولید و صادرات آن با نوساناتی همراه بوده و در شرایطی که ما در تولید و صادرات این محصول پیشتاز بوده‌ایم حالا بر اساس گزارش‌ها، آمریکا گوی سبقت را ربوده است. در شرایطی که با وجود تحریم‌های نفتی نگاه کشور به صادرات محصولاتی مثل پسته است، باید دید چه راهکارهایی متوجه تولید و صادرات این محصول خواهد بود.
درباره کاهش چشمگیر تولید و صادرات پسته براثر بحران کم‌آبی و تغییر اقلیم جمعی از فعالان و دلسوزان در نشستی در رادیو اقتصاد گرد هم آمدند تا بتوانند معضلات این بخش را ریشه‌یابی کرده و به ارائه راه‌حل‌هایی بپردازند تا ایران در صادرات این محصول در جهان جایگاه خود را بازیابد.
میهمانان این برنامه دکتر فریدون گل‌افرا، سردبیر مجله کشاورز، کارشناس و پیشکسوت حوزه کشاورزی، علی قاسم‌علیزاده، تولیدکننده و صادرکننده پسته و عضو هیأت‌مدیره انجمن ملی پسته ایران، علی اسماعیل‌پور، رئیس پژوهشکده پسته کشور و احمد انارکی‌محمدی، نماینده مردم رفسنجان در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون اقتصادی هستند.
همه باغ‌های پسته کرمان بر اثر بی‌آبی درحال نابودی هستند، ضمن آنکه باید به این نکته اشاره کرد که پسته فقط به آبیاری 40روز یکبار نیاز دارد و با وجود این، آب کافی برای تولید آن وجود ندارد.
○ 90درصد پسته‌ای که امسال باید به دست می‌آمد، برداشت نشده است، در واقع تولید ما به یک‌پنجم کاهش پیدا کرده است. با وجود اینکه سال گذشته گوی سبقت را در تولید از اقتصاد بزرگ دنیا، آمریکا ربودیم و در سال زراعی 96-95 با 310هزار تن از 270هزار تن تولید پسته آمریکا پیشی گرفتیم. آیا عجیب نیست ظرف یکسال 80 تا 90درصد تولید کاهش بیابد؟
- گل‌افرا: یکی از دلایل کاهش تولید پسته، تغییر اقلیم است، ولی این تغییر تنها علت این امر نیست، بلکه 50درصد نیز مربوط به سوءمدیریت‌هاست؛ سوءمدیریت در جمع‌آوری و مصرف آب و مدیریت آبیاری در کشاورزی و بخش عظیمی از آن مربوط به بحث کیفیت پسته صادراتی است. خریداران عمده ما پیش‌تر کشورهای اروپایی بودند که در آلمان همایش برگزار کرده و در این خصوص با اروپایی‌ها رایزنی می‌کردیم.
همدوره من در دانشگاه اتریش، آقای دکتر ؟؟؟؟ ابتدا وزیر کشاورزی اتریش و سپس کمیسر کشاورزی اروپا شد. بنده ضمن گفتگوی در بروکسل با وی، از او پرسیدم آیا مشکل صادرات پسته ما سیاسی بوده یا ناشی از آفلاتوکسین است؟ او پاسخ داد: پسته ایران آفلاتوکسین دارد و در اروپا آفلاتوکسین محصولات وارداتی باید پایین باشد. ppm یا parts-per-million را به ppb یا Parts-per-Billion تبدیل کردیم یعنی اگر به‌صورت رندوم هم پسته‌ای مورد آزمایش قرار بگیرد و آفلاتوکسین داشته باشد نمی‌توانیم آن را مورداستفاده قرار دهیم.
در هامبورگ آلمان، 18آزمایشگاه برای این امر دایر شد که بر اساس آزمایش‌هایی که در آنجا انجام شده است، آفلاتوکسین موجود در پسته ایران کاهش یافت و در نتیجه در حد معقول قرار گرفت و صادرات ما رشد یافت.
○ در کرمان که حدود 70درصد پسته کشور در این استان تولید می‌شود، امسال به‌زحمت حدود 30درصد از این محصول برداشت کرده‌اند. براساس گفته دکتر گل‌افرا، به‌نظر شما این سوءمدیریت از کجا نشأت می‌گیرد و آیا می‌توان با عدد و رقم گفت چند درصد از این کاستی‌ها به‌خاطر اقلیم است و چند درصد بهعلت سوءمدیریت؟
- علیزاده: پسته، سال پرمحصول یا کم‌محصول دارد (بیار و نیار). امسال سال off پسته بود. براساس برآورد انجمن، امسال باید در کشور 50 تا 70هزار تن تولید پسته داشته باشیم. در اتفاقی پیش‌بینی‌نشده، سرمای ناگهانی اواخر اسفند به این محصول لطمه زد؛ البته آسیبی که سرما به محصول وارد می‌کند موضعی بوده و عمومی نیست ولی در فروردین97 در هفته اول در منطقه کرمان، رفسنجان و سیرجان دمای هوا به بالاتر از 35درجه رسید و جوانه‌هایی که باید رشد می‌کردند صدمه دیدند و محصول کاهش شدیدی یافت.
البته سوءمدیریت وجود دارد و با 400هزارهکتار در سطح کشور متأسفانه ماکزیمم تولید پسته ما 280هزار تن بوده است؛ یعنی در واقع، در هر هکتار متوسط 700کیلو پسته تولید می‌شود. با این مقدار محصول هیچ جایگاهی نداریم. بیشترین صدمات باغ‌های پسته به‌خاطر کم‌آبی و آفات است، اما امسال تغییرات اقلیمی بیشترین صدمه را به پسته وارد کرده است.
پسته‌کاران اذعان می‌دارند که چنین برداشت محدودی را از 60سال گذشته تاکنون نداشته‌اند.
○ یعنی این امر به‌دلیل کاهش منابع آبی است یا منظور از تغییر اقلیم چیز دیگری است؟
- علیزاده: بله منابع آبی و دیگر مشکلاتی که به تغییرات اقلیم برمی‌گردد. در جاهای مختلف استان کرمان با حفر چاه تا عمق 500متر به آب می‌رسند و آب دیگر کیفیت لازم را ندارد و آلکالی است و دیگر نمی‌توان با محصول مناسبی تولید کرد.
○ به‌نظر می‌رسد بخشی از سوءمدیریت به مدیریت منابع آب مربوط است، آیا نمی‌توان در برداشت محصول یا بهره‌وری مدیریت لازم را انجام دهیم؟ آیا نمی‌توان با تغییر در ژنتیک پسته در زمینه افزایش محصول یا مقاومت در برابر خشکی کاری کرد؟
- گل‌افرا: فرهنگ این مسئله وجود نداشته است. مثلاً آسپرژیلوس قارچی است که آفلاتوکسین تولید می‌کند و در خاک وجود دارد، حتی وقتی شاخه‌های خم‌شده به خاک می‌رسند، از این طریق هم به درخت تسری می‌یابد. در زمان برداشت پسته باید پوک‌ها را در استخر بریزند تا از محصول اصلی جدا شوند.
برخی بهعلت آموزش‌ندیدن مناسب، این پسته‌ها را شامگاه در هوای آزاد قرار می‌دادند درحالی‌که باید صبح آن را بیرون می‌گذاشتند تا آفتاب بر آن بتابد. اگر پسته در جایی که رطوبت باشد قرار بگیرد، فوراً دچار قارچ می‌شود. آسپرژیلوس انواع مختلفی دارد و دچار آفلاتوکسین می‌شود و اگر آفلاتوکسین در پسته ما ذره‌ای موجود باشد، دیگر امکان صادرات آن به اروپا نخواهد بود، برگشت خورده و به چین با قیمت ارزان‌تر می‌رود.
○ با توجه به دلایل گفته‌شده توسط کارشناسان برنامه نظر شما درباره در رابطه با کاهش محصول پسته امسال چیست؟
- اسماعیل‌پور: در شرایط کنونی کشور این مسئله که برداشت محصول به شکل چشمگیری کاهش یافته است غیرقابل انکار است، اما این محصول به‌خاطر ارزآوری، درآمدزایی و به‌صرفه‌بودن کاشت آن حتی در مناطقی که اقلیم آنها مستعد نیست، کاشته می‌شود. در مناطقی که شرایط آبوهوایی آن برای پسته مناسب نیست باغداران سرمایه‌گذاری می‌کنند، قاعدتاً دور از انتظار نیست عملکردی که در شرایط مناسب می‌توان داشت در آنجا وجود نخواهد داشت.
شرایط آبی و خاکی کشور درحال‌حاضر به نحوی است که نسبت‌به دهه‌های گذشته هم از نظر مقدار و هم از نظر کیفیت بسیار متفاوت شده است. پیش‌تر باغات پسته ما 15 یا 16روز یکبار آبیاری می‌شد و به‌تدریج به یک‌ماه تا 40روز افزایش یافت. اکنون ما دوره آبیاری کمتر از 2ماه نداریم ولی تا 3ماه هم دوره آبیاری داریم؛
در نتیجه آبیاری کم، محصول کم شده است. پسته آخرین محصول قابل‌کشت باغدار است ؛یعنی در جایی که هیچ محصولی قابل‌کشت نیست و آب شور و کم است، باغداران پسته می‌کارند. در این شرایط، دور از انتظار نیست که پسته خوبی نداشته باشیم.
○ سالیان متمادی کرمان هم پرآب بوده و سابقه طولانی در کشت پسته داشته است.
- اسماعیل‌پور: بله این‌طور است، ولی اکنون در بسیاری از مناطق به کویر تبدیل شده است. استان کرمان هم مناطق کویری و آب شور دارد و هم مناطق پرآب. ولی درحال‌حاضر، اکثر مناطق کویری شده‌اند. به‌طور مثال، در منطقه رفسنجان که قطب پسته کشور است زمانی کشت پنبه، خربزه و انواع میوه‌ها رواج داشت چون محدودیت آب نبود، اما اکنون، باغات پسته با دوره آبیاری دوماهه نیز مشکل دارند.
مشکل دیگر این است که باغداران ما به‌حدی که نیاز باغ است به آن رسیدگی نمی‌کنند که بتواند تولید مطلوب و مناسب داشته باشد. در همین شرایط، کم آبی باغدارانی هستند که بیش از یک یا حتی دو تن در هکتار را تولید کرده‌اند و حتی باغداران نمونه ما بیش از 10تن محصول خشک تولید کرده‌اند؛ البته این افراد آب خوب تهیه کرده و تغذیه خوبی هم برای درختان خود فراهم می‌آورند.
تولید 600یا 700کیلو عملکرد متوسط کشور در هکتار است. بعضی باغداران این شغل را به‌عنوان شغل دوم یا حتی سوم برگزیده‌اند و این رویکرد نمی‌تواند آنان را به باغدار موفق و نمونه تبدیل کند. بحث دیگری که باید مدنظر قرار بگیرد، بحث آموزش و ترویج است. باتوجه‌به شرایط امروز در کنار تجربه باغداران موفق و خوش‌سابقه باید به آموزش پرداخت، زیرا ممکن است تجربیات گذشته ما جوابگوی شرایط حاضر نباشد و مستلزم نگرش دیگری است.
○ مرکز ملی فرش، انجمن ملی پسته و انجمن‌ها و ان‌جی‌اوهایی از این دست داریم که معمولاً مربوط به گل سرسبد صادرات غیرنفتی ما هستند و با این توضیح که زعفران نیز از این نوع است و همه اینها در زمره تولید ملی قرار می‌گیرند، اگر از بین بروند دیگر چه افتخاری برای ما باقی خواهد ماند؟ آیا این حوزه‌ها متولیان دیگری غیر از شما که مردم‌نهاد هستید ندارد تا بتوان با همکاری آنها از مشکلات این حوزه رهایی یافت؟
- گل‌افرا: ما پسته‌کاران زیادی داریم که در آمریکا به کار مشغول هستند. یکی از این افراد علی امین است که دومین تولیدکننده پسته بوده البته ایشان با عرق ملی در کرمان نیز واحدی را راه‌اندازی کرده است که آقای علیزاده هم در آنجا با ایشان همکار هستند.
در آنجا مواردی هست که می‌توان از آنها الگوبرداری کرد. شرایط آبوهوایی کالیفرنیا هم مانند کرمان با خشکسالی روبه‌روست. در آنجا انجمنی دایر گردیده که در سال‌های خشکی با آوردن آب از مناطق دیگر محصول پسته را نجات می‌دهد. در باغات آنجا، نیروی انسانی چندانی مشاهده نکردم بلکه سیستم آبیاری به‌صورت قطره‌ای وجود داشت و بعد شرکتی در آن باغ مشغول به‌کار بوده که طرف قرارداد باغداران برای تغذیه درختان پسته بود و منبعی را در باغ برای تغذیه درختان تعبیه کرده بود.
همچنین در زمین رطوبت‌سنج تعبیه شده بود که این دستگاه به سیستم مرکزی وصل بوده و اگر مقداری رطوبت خاک کم شود، آب جاری می‌شود.
○ چقدر طول می‌کشد تا پسته محصول بدهد؟
- گل‌افرا: درخت از 7سالگی شروع به پسته‌دادن می‌کند ولی در ده‌سالگی اقتصادی می‌شود و می‌تواند هزینه‌ها را جبران کند.
علیزاده: امکاناتی که اکنون در آمریکا فراهم شده است به دلیل مطالعه‌ای است که در این زمینه سال‌های متمادی صورت گرفته است. آنها از سال1920در دپارتمان وزارت کشاورزی آمریکا بر گونه‌های گیاهی که در آمریکا وجود نداشت و در مناطق دیگر دنیا وجود داشت، تحقیق می‌کردند. یک فرد آمریکایی به رفسنجان آمد و نمونه‌های پسته را به آمریکا برد و در سال‌های 1920 تا 1960به‌مدت 40سال در این‌باره فقط مطالعه کرده تا گونه‌ای از پسته را انتخاب کردند.
گل‌افرا: پسته ایران را حدود 2کیلو به شرکتی در لس‌آنجلس بردم. همه کارکنان جمع شدند و از بو و طعم پسته ایران تعریف کردند. پسته تولیدی کشورهای دیگر کیفیت پسته ما را ندارد. اغلب پسته آمریکا را با مواد شیمیایی سفید می‌کنند و عطری هم ندارد.
علیزاده: کشاورز باید درآمد مناسبی داشته باشد، متأسفانه سیاست‌های ارزی در سال‌های اخیر به تولیدکننده ایرانی لطمات زیادی وارد کرده است.
○ در سال91 به خاطر دارم معاون وقت رئیس‌جمهور، آقای رحیمی اعلام کرد به‌خاطر بالارفتن قیمت ارز، صادرات پسته ممنوع شد. همین امر باعث اعتراضات زیادی شد که بلافاصله آن را لغو کردند. چرا با اینکه رسانه و حمایت انجمن‌های مختلف وجود دارد باز چنین سیاست‌هایی در پیش گرفته می‌شود. در این زمینه از آقای اسماعیل‌پور می‌پرسیم در پژوهشکده پسته چه کارهایی صورت می‌دهند؟
- اسماعیل‌پور: پژوهشکده نام جدیدی است که به مجموعه ما داده شده است. نام قدیم آن مؤسسه تحقیقات حرفه‌ای کشور است که از سال72 در رفسنجان ایجاد شده و در بحث‌های مختلف مربوط به پسته آبیاری، تغذیه، آفات و بیماری‌ها و باغبانی و شناسایی ارقام پسته و پایه‌های آن و حتی بازار و صادرات آن و صنایع تبدیلی تحقیقاتی با سابقه سی‌ساله یا کمتر در دست انجام است.
○ در کنار این مسائل که می‌فرمایید آیا به مشکلاتی که آقای دکتر گل‌افرا و علیزاده فرمودند در پژوهشکده پرداخته می‌شود؟
- اسماعیل‌پور: بله، مشکلاتی که باغدار با آن مواجه است در حقیقت مورد بررسی قرار بگیرد. اولین چیزی که از محقق انتظار می‌رود این است که چگونه با آفات پسته مبارزه شود و بر آنها می‌توان فائق آمد. تحقیقات درباره همه سمومی که در بازار موجود است و علیه آفات از آنها استفاده می‌شود به‌طور کامل در حال انجام است و اگر نتایج مثبت باشد، توصیه شده و وارد بازار می‌شوند. در بحث بیماری‌ها نیز تحقیقاتی انجام شده و سموم و روش‌های به‌زراعی مناسب توصیه شده است.
در بحث گسترش ارقام پسته، زمان گلدهی و حساسیت برای سرمازدگی و نیاز سرمایشی در زمستان و … تحقیقاتی صورت گرفته که نتایج این تحقیقات به‌صورت کتاب و مقاله منتشر شده‌اند.
○ آقای علیزاده آیا نتایج این تحقیقات به دست شما می‌رسد؟
- علیزاده: بله ولی کافی نیست. گروهی از باغداران، صادرکنندگان و فرآوری‌کنندگان پسته برای بررسی مشکلات این محصول انجمن ملی پسته را تشکیل دادند؛ مشکلاتی که چه در بخش بازرگانی و چه در بخش کشت وجود دارند. درحال‌حاضر، خود آقای اسماعیل‌پور سرپرست کارگروهی است که در راستای مبارزه با آفات پسته فعالیت می‌کنند. ما در این زمینه کار دقیق علمی‌ای انجام نداده‌ایم بلکه با استفاده از تجربیات، کشاورزان پیشرو گروهی را در این انجمن تشکیل دادند که هم‌اکنون مشغول‌به‌کار است و برای پسیل پسته روش‌هایی را بر اساس تجربیات خود راه‌اندازی می‌کنند.
○ با حمایت چه ارگان‌هایی انجمن پسته می‌تواند به نتایجی که آمریکا در سال 1920 به آنها رسید، دست پیدا کند؟
- علیزاده: بخشی از این امر برعهده خود کشاورزان است و آنها باید این نوع تحقیقات را پشتیبانی کنند؛ کار گروهی که در ایالات‌متحده صورت می‌گیرد در اینجا وجود ندارد. این انجمن هم با ازخودگذشتگی و هزینه‌کردن چند خانواده پسته‌کار باتجربه و علاقه‌مند دایر شده و از طرف دولت هیچ کمکی به این انجمن نشده است.
○ آقای انارکی! کارشناسان میهمان برنامه بیان می‌دارند که هیچ حمایتی ازسوی نهادها و ارگان‌های دولتی و مسئول در این زمینه از انجمن و فعالیت‌های آن نشده است و سوءمدیریت در مدیریت منابع آبی، تغییر اقلیم و مشکلات دیگری وجود دارد که کسی به فکر حل آنها نیست. با توجه به اینکه حوزه انتخابیه شما رفسنجان است و در این منطقه 70درصد از پسته کشور تولید می‌شود که امسال به کمتر از 30درصد رسیده است، آیا در مجلس گامی در راه حل این مشکل برداشته شده و برنامه‌ای برای آن وجود دارد؟
- انارکی: بله، حق با کارشناسان است و در این زمینه حمایتی صورت نگرفته است. سال‌های سال بیش از نیمی از ارزآوری محصولات کشاورزی صادراتی ایران از صادرات پسته بوده است. مردم رفسنجان از محل ارز حاصل از پسته در زمان جنگ خدمات بسیاری داشته‌اند. البته دراین‌باره در جلسه‌ای با وزیر اقتصاد این بحث را مطرح کردم. باتوجه‌به اینکه در روزهای اوایل فروردین، محصول پسته ما در زمان گلدهی دچار گرمازدگی شد و بیش از 90درصد محصول باغداران از بین رفت، خواسته ما از دولت حمایت از باغداران بود تا آنها بتوانند با این کمبود محصول و ضرردهی امسال را طی کنند.
در بحث پسته، امسال بیش از هزار میلیارد تومان خسارت دیده‌ایم، ولی در کل در سال‌های گذشته نیز هیچ‌گونه حمایتی از این محصول نشده است.
علیزاده: مجلس نه‌تنها حمایتی از این محصول نکرد، بلکه تصویب کرد که برای چاه‌های بدون مجوز، مجوز صادر کنند؛ منطقه‌ای که از سال1351 اعلام شده بود که نباید در آن چاه زده شود، در سال1386 در مجلس تصویب شده که به چاه‌های غیرمجاز پروانه داده شود.
رفسنجان در سال1352، 250حلقه چاه و 160حلقه قنات داشت. درحال‌حاضر، قنات‌های آن خشک شده‌اند که فکر می‌کنم 6 تا 7قنات باقی مانده باشد و تعداد چاه‌ها به 1570حلقه رسیده است. با وجود مجلس در سال86 تصویب کرده که این میزان از چاه‌های اضافی و غیرمجاز پروانه داده شود. این مسئله یعنی نمایندگان فقط در جهت جلب آرای مردم فعالیت می‌کنند.
انارکی: بله، ما به‌خاطر عدم کارشناسی در منطقه در زمینه کشاورزی صدمات زیادی را متحمل شده‌ایم. در همان منطقه، با این تعداد چاه‌هایی که فرمودند سالانه ما 220میلیون مترمکعب اضافه برداشت داریم که اگر این روند تا 10سال دیگر در منطقه رفسنجان ادامه بیابد، قطعاً آبی نخواهیم داشت و 90هزار هکتار محصول پسته با چالش عمده‌ای روبه‌رو خواهد شد که هم‌اکنون نیز آغاز شده است.
مشکل عمده این منطقه تک‌محصولی‌بودن آن است که باید از سال‌ها پیش برای آن تدابیری اندیشیده می‌شد که متأسفانه در این زمینه هیچ کاری صورت نگرفت. اکنون ما به‌عنوان واسطه مردم و دولت منتظر ارائه راهکار ازسوی کارشناسان در انجمن پسته هستیم.
○ آقای دکتر گل‌افرا نظر شما دررابطه با گفته‌های آقای انارکی چیست؟ راهکار شما با توجه به اعلام آمادگی ایشان و مجلس چیست؟
- گل‌افرا: باتوجه به گفته آقای علیزاده، عده‌ای از پسته‌کاران کارنشناس هستند؛ آنها کسانی هستند که زیر 70کیلو برداشت می‌کنند. این افراد زودتر شکست می‌خورند ولی برخی به این کشت علاقه‌مند هستند و برای حفظ آن تلاش خود را می‌کنند. باید بخشی از هزینه‌ها را برای انتقال آب به مزارع کسانی که تولید بیشتری داشته و دغدغه آن را نیز دارند اختصاص دهند مثلاً در ژاپن، کاشت برنج صرفه اقتصادی ندارد ولی دولت به آن سوبسید می‌دهد زیرا می‌خواهد تولید برنج ادامه داشته باشد حتی اگر این تولید کم باشد.
در کالیفرنیا، آتش‌سوزی صدمات زیادی به باغات پسته وارد کرده است. باید هزینه شود و آب به باغات پسته برسد حتی اگر شده با انرژی سولار آب شور را به آب شیرین تبدیل کنیم. بسیاری از کرمانی‌ها به مناطقی مانند ساوه، سمنان و دامغان کوچ کرده و پسته کاری خود را در آنجا ادامه دادند؛ به این مناطق سری زدم و ضعف‌ها و مشکلات آنها را بررسی کردم؛ درنتیجه دریافتم یکی از مشکلات آنها ضعف مکانیزاسیون است مثلاً فردی دور درختی را کولتیواتور می‌زد. ما باید در زمان بی‌آبی منطقه مرطوبی در کنار درخت ایجاد کنیم، ریشه پسته نباید سرگردان شود، بلکه باید در یک نوار واحد رشد کند و در همان‌جا نیز تغذیه شود.
برای مثال، در خراسان جنوبی مشاهده کردم که پسته‌کاران به‌درستی ترویج نشده‌اند و به تخریب خاک می‌پردازند. آنها باید به‌جای استفاده از ماشین‌ها و ادوات کشاورزی از آبیاری قطره‌ای زیرسطحی استفاده می‌کردند. در آبیاری غرقابی گاهی تا 10هزار مترمکعب آب مصرف می‌شود ولی در آبیاری قطره‌ای زیرسطحی، آب را تا 2هزار و حداکثر تا 4هزار مترمکعب به گیاه می‌رسانند و یکی از مزیت‌های این امر این است که علف‌های هرز هم رشد نمی‌کنند. ما باید به کمک تکنولوژی با کم‌آبی و خشکی مبارزه کنیم. ممکن است بسیاری از باغداران نتوانند از این تکنولوژی استفاده کنند ولی عده‌ای که علاقه‌مند هستند به کار خود ادامه می‌دهند. دولت باید برای سرپانگه‌داشتن پسته‌کار و پسته‌کاری بودجه‌ای را تخصیص دهد مثلاً به‌صورت بیمه و سازوکار حمایتی اندیشیده شود. در آمریکا نیز این نوع سازوکارها وجود دارد؛ انجمن پسته آمریکا نیز برای حمایت در تولید و صادرات پسته 8درصد سود می‌گیرد. پیمانکارانی در این فرایند قرار دارند که هریک به‌نوبه خود آبیاری، تغذیه و انتقال به بازار و … را به‌عهده می‌گیرند که این روش زنجیره بسته‌ای است که ما آن را در ایران نداریم.
○ آقای اسماعیل‌پور چطور می‌توان حلقه‌های این زنجیره را به هم متصل کرد؟
- ما در کشور 450هزار هکتار باغ پسته داریم که 80درصد آنها در استان کرمان و بقیه در استان‌های مجاور مانند یزد قرار دارند. بقیه باغ‌هایی که هنوز به عملکرد مناسب نرسیده و تازه و جوان هستند بیشتر در قسمت‌های مرکزی، شمال‌شرق و شمال‌غرب و گاهی در غرب کشور قرار دارند.
در بحث گسترش باغ‌ها، دولت باید به حمایت بپردازد و به مصوباتی نیاز داریم که بتواند مشکلات فعلی و آینده ما را در این زمینه مرتفع کند. باید امکان برداشت‌های مکانیزه و به‌کارگیری سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار فراهم شود تا هدررفت آب کمتر شده و شرایطی که در کرمان به‌وجود آمد در جاهای دیگر تکرار نشود. بحث بیمه باغات پسته از سال85 یا 86 شروع شده است اما این نوع بیمه کافی نیست. نیاز است بسیاری از فاکتورهای دیگر در زیرمجموعه عوامل اقلیمی قرار می‌گیرند و متأسفانه امروزه با تغییر شرایط جوی به محصولات صدمات زیادی وارد می‌شود که باید مدنظر قرار بگیرند.
○ مطالبات پسته‌کاران سخت و سنگین نیست و در کشورهای تولیدکننده انواع و اقسام حمایت‌ها از این قشر وجود دارد. باید برای ارزآوری در کشور از این محصول حمایت شده و از باغدارانی که امسال 70درصد از محصول خود را از دست داده‌اند حمایت شود و اگر این مکانیزم حمایتی اجرا نشود، باغداران سال‌های بعد نیز دلزده شده و دیگر سراغ این محصول نمی‌روند.
- به‌جای اینکه زمین‌های حدوداً ده هکتار داده شود، زمین‌های با متراژ بسیار کم داده شده است. ما باید بتوانیم این قطعات کوچک را یکپارچه و مکانیزه کرده و با انواع آبیاری تحت‌فشار آنها را آبیاری کنیم که این خرده‌مالکیت‌ها مانع از انجام این حمایت‌ها شده است. این مسئله هزینه‌های تولید ما را افزایش داده و میانگین تولید در هکتار به 400کیلو رسیده است. عامل دیگر تحریم‌هایی است که اعمال شده‌اند و استفاده از سموم و کودهای شیمیایی غیراستاندارد باعث خسارات زیادی به کشاورزان شد.
در این زمینه دوبار به وزیر کشاورزی تذکر داده شد. در زمینه کارکرد انجمن پسته باید گفت در حال حاضر که قیمت دلار بالا رفته و محصول پسته نیز کم است، مشکل صادرات خودبه‌خود منتفی است ولی باید این انجمن برای زمانی که محصول پسته به حدود 250هزار تن برسد و برای صادرات این مقدار مشکل داشته باشیم باید راهکارهایی ارائه دهد. راهکارهای توصیه‌شده باید به صورتی باشند که کشاورز بتواند جوابگوی بازار باشد و از طرفی، اگر زنجیره منظم بازار پسته رعایت نشود و فروشندگان در کشورهای مختلف اطمینان حاصل نکنند که محصول پسته ماهانه یا هفتگی به‌طور منظم به بازار تزریق می‌شود، ما را از زنجیره بازار حذف خواهند کرد.
دولت در بحث بیمه کشاورزی حدود 1000میلیارد در سال برای این بخش در نظر گرفته است. علاوه‌بر آن، صندوق پسته نیز برای حمایت از پسته‌کاران تشکیل شده است.
گل‌افرا: بسیاری از پسته‌کاران برای مبارزه با آفات پسته از مایع‌ظرفشویی استفاده می‌کنند؛ زیرا آنها نسبت‌به سمومی که تاکنون توزیع شده بی‌اعتماد شده‌اند چراکه اثربخش نبوده است. درباره خرده‌مالکی باید گفت که مجلس قانون ارث را به این طریق باید اصلاح کند که هرکس زمین خود را به همسایه‌اش بفروشد از مالیات معاف خواهد شد و اگر به غیر بفروشد 30درصد باید مالیات بپردازد در این صورت، این مسئله خرده مالکی حل می‌شود. این مسئله خرده‌مالکی فقط درباره محصول پسته مطرح نیست، بلکه محصولاتی مانند چغندرقند و غیره نیز وجود دارد.
درنتیجه این خرده‌مالکی، مکانیزاسیون فلج شده است. نمی‌توان در واحد کمتر از 5 یا 10هکتار از ماشین‌آلات استفاده کرد. بر این اساس از قافله نوین و پیشرفته جهانی عقب می‌مانیم و کشورهای توسعه‌یافته از ما در کشاورزی و تولید محصولات بومی پیشی می‌گیرند.
علیزاده: یکی از موانع ما نرخ ارز بوده و هست. در سال1390 دلار 1370تومان بود. طبق بررسی‌ها و پیش‌بینی‌های ما، در صورت تحریم دلار به نرخ 3800تومان رسید و پایین‌نگه‌داشتن نرخ دلار در طول این سال‌ها به‌ضرر تولیدکننده بوده است؛ یعنی پسته در آن سال به قیمت 9500تومان به فروش می‌رسید که باید به قیمت کیلویی 30هزار تومان فروخته می‌شد. در سال1395 مجدداً پیش‌بینی کردیم نرخ ارز افزایش خواهد یافت؛ بنابراین دولت می‌تواند در این زمینه‌ها به ما کمک بسیاری کند که تاکنون کمکی نکردند و قیمت ارز را به‌صورت تصنعی پایین نگه داشتند که این باعث شد صنایع مختلف و به‌ویژه صنعت پسته متضرر شود.
○ به‌عنوان حرف آخر!
- گل‌افرا: ما در تولید 10نوع میوه در دنیا در رتبه اول تا دهم قرار داریم ولی در صادرات آنها در رتبه پنجاهم قرار داریم. در کشورهای پیشرفته، کامیونی که محصول را از باغ بار می‌زند، مستقیماً به مقصد صادرات می‌رود، اما محصولات ما پس از برداشت به سورتینگ می‌روند و حدود نیمی از آنها به‌دلیل زدگی قابل صادر‌کردن نیستند و از چرخه خارج می‌شوند.
مکانیزاسیون ما در حال رشد بود اما اکنون مجموع میانگین باغات ما از جمله باغات پسته فقط 3درصد مکانیزه هستند که در باغات پسته، این میانگین 10درصد است. ما باید از باغات مکانیزه و ارگانیک به‌عنوان دانشکده‌های ترویج استفاده کنیم و به بقیه کشاورزان آموزش و تجربه دهیم.
ما باید در تولید پسته استراتژی داشته باشیم تا بتوانیم در مقام اول تولید پسته جهان قرار بگیریم و از آمریکا سبقت بگیریم.
علیزاده: محصول پسته زمینه اشتغال‌زایی بالایی دارد؛ مثلاً همین امسال در شهر رفسنجان ما به‌دلیل کاهش محصول 136هزار شغل را از دست دادیم.
