گوشت طيور به‌عنوان يك منبع باارزش پروتئين، همواره در تغذيه انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در پرورش طيور، به مرتع‌هاي وسيع طبيعي، كشت و تهيه علوفه سبز و امثال آن نيازي نيست، بلكه مي‌توان با برخي مواد غذايي از جمله كنسانتره، مقدار زيادي گوشت توليد كرد.
بوقلمون، بزرگ‌ترين و سنگين‌ترين پرنده خانگي است. زادگاه اصلي اين پرنده، آمريكاي شمالي و مركزي است. برای اولين‌‌بار بازرگانان ارمني در زمان شاه‌عباس صفوي بوقلمون را به ايران آوردند. پرورش اصولي اين پرنده، به تأمين پروتئين كشور كمك مؤثري خواهد كرد.
ارزش اقتصادي و اهميت پرورش و نگهداري بوقلمون
بوقلمون را به‌سادگي مي‌توان در واحدهاي كوچك و حتي خانگي پرورش داد. گوشت اين پرنده، چربي كمي دارد، ولي از نظر پروتئين بسيار باارزش است. تخم بوقلمون، بعد از گوشت آن در درجه دوم اهميت قرار دارد. تعداد تخم‌هايي كه بوقلمون ماده توليد مي‌كند، حداقل 15 و حداكثر 35 عدد است.
پرهاي این پرنده در صنايعي مانند توليد لحاف و تشك، چسب‌سازي، توليد گل‌هاي مصنوعي و… كاربرد دارد.
كُرچ‌شدن بوقلمون
كُرچ‌شدن از ويژگي‌هاي است که اکثر طيور اهلي به آن تمايل دارند. بوقلمون‌هايي كه صبح زود يا نزديك غروب در لانه مي‌مانند، ممكن است كُرچ‌شده باشند. به‌طور معمول، بوقلمون‌ها در فصل‌هايي از سال، به‌ویژه در ماه‌هاي خرداد و تير كُرچ مي‌شوند. بالا رفتن دماي بدن، ريختن و كم‌شدن پرهاي قسمت شكم، ورم كردن و قرمز شدن زير شكم، تغيير صدا، كم‌شدن اشتها و خوابيدن مداوم روي تخم‌ها از نشانه‌هاي كُرچ‌شده است. بوقلمون، پرنده‌اي است كه روحيه خاصی دارد و لانه آن را بايد در جاي آرام، ساكت و دور از نور مستقيم و تند قرار داد. در دسترس قراردادن آب و دادن مواد غذايي آردي در ظرف‌هاي تميز، براي بوقلمون‌هاي كُرچ ضروري است.
جوجه‌كشي طبيعي در بوقلمون
با در نظر گرفتن فصل و اندازه بوقلمون، مي‌توان 20 تا 30 تخم بوقلمون را در لانه گذاشت. براي جوجه‌كشي، اولين نكته‌اي كه در انتخاب تخم بوقلمون بايد در نظر گرفت، اندازه تخم است. اندازه تخم نبايد زياد بزرگ يا كوچك باشد و آنها را بايد در جاي مناسبي قرار داد.
بوقلمون‌هايي كه به سن 30 هفتگي رسيده باشند، تخم‌هاي بارور بيشتري دارند. از هر 70 تخم بوقلمون نطفه‌دار، حدود 40 جوجه توليد مي‌شود و مدت جوجه‌كشي، 28 روز طول مي‌كشد.
مي‌توان پس از خارج‌شدن جوجه از تخم، آن را از بوقلمون دور كرد و جداگانه در جايی گرم نگهداري كرد تا بقيه جوجه‌ها از تخم خارج شوند.
آشيانه بوقلمون
آشيانه بوقلمون بايد طوري باشد كه به‌راحتي بتوان هواي آنجا را عوض كرد و كف آشيانه بايد به آساني تميز شود.
به دليل پرخوري بوقلمون‌ها، نگهداري و پرورش آنها در فضاي باز و چراگاه‌ها بهتر است. با نگهداري بوقلمون‌ها در فضاي باز، آنها از علف و گياهان خودرو تغذيه مي‌كنند.
تغذيه بوقلمون
به‌طور كلي مي‌توان از منابع غذايي زير براي بوقلمون‌ها استفاده كرد:
- دانه‌هاي گياهي غلات به‌ويژه دانه‌هايي مانند گندم، جو و ذرت
- برگ سبز گياهان و علف‌هاي تازه مانند يونجه، شبدر، جو و…
- پسمانده غذاي مصرفي خانواده
- سبوس گندم و برنج و كنجاله سويا و آفتابگردان
در شش هفته اول، بايد آب يا شير بي‌چربي يا دوغ در دسترس جوجه‌ها باشد. در يك ظرف هم زغال خردشده و گچ مدرسه يا پوست تخم‌مرغ براي جوجه بريزيد.
در تابستان و پاييز بوقلمون‌ها از حشره‌ها، تخم علف و ميوه‌ها تغذيه و تا حدودي خوراك خود را پيدا مي‌كنند.
رعايت بهداشت در پرورش و نگهداري بوقلمون
براي سلامت جوجه بوقلمون‌ها، آنها را بايد در لانه تميزي كه هواي خوب و نور مناسب دارد، نگهداري كنيد.
براي جلوگيري از انتقال بيماري، در هر دوره پرورش يا هر چند وقت يك‌بار، لانه و وسيله‌هاي دانخوري و آبخوري را به‌طور كامل تميز و ضدعفوني كنيد. بوقلمون‌ها در ابتداي تولد، بيشتر از هر زمان ديگر در معرض ابتلا به بيماري‌ها هستند و بهترين راه جلوگيري از دچار شدن آنها، تزريق به‌موقع واكسن است.
بيماري‌هايي مانند تاج آبي يا تب لجن، آبله، نيوكاسل، كوكسيديوز يا اسهال خوني، ورم چينه‌دان، ورم روده و جرب در بوقلمون‌ها، بيشتر دیده مي‌شود. انگل‌هايي مانند كنه و شپشك نيز باعث آلوده‌شدن بوقلمون‌ها مي‌شوند.
اهميت دقت در پرورش بوقلمون
نگهداري و پرورش دقيق بوقلمون، مانند سالم‌سازي و بهداشت محيط، دادن به‌موقع داروها و انجام كارهايي كه براي پيشگيري از بيماري لازم است، باید در دوره بلوغ بوقلمون انجام شود؛ زيرا در اين دوران، بوقلمون بسيار است. در آخر دوران رشد و بلوغ كه همزمان با فصل باراني و سرد است، بايد از بوقلمون خيلي مراقبت كرد؛ زيرا سرماي ناگهاني براي بوقلمون ضرر دارد.