99-1-46
«اشتغال‌زايي پايدار از مسير توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير در ايران»
فرصتـي 20 سالـه براي احيـاي سفـره‌هاي آب زيرزمينـي نيـاز اسـت
ايران چندين سال است که وارد تنش آبي شده است
براساس شاخص جهاني فالکن مارک، کشورهايي که داراي سرانه منابع آب تجديدپذير کمتر از 1700 متر مکعب هستند، جزو کشورهاي با تنش آبي محسوب مي‌شوند.
388 دشت از 609 دشت کشور در شرايط ممنوعه و بحراني قرار گرفته‌اند. دلايل اضافه برداشت آب:
1- صنايع آب بر
2- نيروگاه‌ها
3- کشاورزي
سه راه‌حل انرژي‌هاي تجديدپذير براي بحران آب در کشور
1- انرژي‌هاي تجديدپذير جايگزين صنايع آب‌بر براي ايجاد توسعه و اشتغال
بسياري از صنايع آب‌بر در دشت‌هاي خشک کشور احداث شده‌اند و دليل احداث آنها ايجاد اشتغال و توسعه براي منطقه بوده است. بيش از 60 درصد مصارف آب در صنعت از آب زيرزميني تهيه مي‌شود.
انرژي‌هاي تجديدپذير خورشيدي و بادي، بدون مصرف آب اشتغال ايجاد مي‌کنند و مي‌توانند موتور توسعه مناطق محروم و روستايي کشور شوند.
2- نيـروگاه‌هـاي تجديدپذيـر جايگزيـــن نيروگاه‌هاي حرارتي براي توليد برق
بسياري از نيروگاه‌هاي حرارتي در دشت‌هاي ممنوعه و بحراني کشور واقع شده‌اند و برق توليد مي‌کنند. سالانه حدود 120 ميليون متر مکعب آب در بخش نيروگاه‌هاي حرارتي کشور مصرف مي‌شود که از مجموع آب شرب مصرفي شهر شيراز بيشتر است.
مزاياي نيروگاه‌هاي خورشيدي و بادي براي توليد برق:
اساساً آب مصرف نمي‌کنند
به سرعت جايگزين نيروگاه‌هاي حرارتي مي‌شوند.
3- مزارع خورشيدي و بادي به‌عنوان معيشت جايگزين براي کشاورزان
شاهد آن هستيم که به دليل کمبود آب، ادامه کشاورزي در بسياري از مناطق کشور مانند اصفهان امکان‌پذير نيست، لذا دولت مقداري يارانه با عنوان «نکاشت» به اين کشاورزان پرداخت مي‌کند که به هيچ‌وجه جايگزين معيشت کشاورزان نيست.
مزاياي احداث مزارع خورشيدي در زمين‌هاي کشاورزي غيرقابل استفاده:
عقد قرارداد با وزارت نيرو براي خريد برق تجديدپذير
فعاليت توليدي و با ارزش توليد برق براي کشاورزان
حفظ فرهنگ کار و تلاش
درآمدزايي طولاني‌مدت 20 ساله
تأمين برق موردنياز کشور
عدم استفاده از آب براي 20 سال
احياي منابع آب زيرزميني
خواستـه: در قانتون بودجـه سـال 98، مقـدار 5 درصد (تا سقف 5 هزار ميليارد ريال) از منابع قانون استفاده متوازن از امکانات کشور (مناطق کمتر توسعه يافته)، براي خريد برق تجديدپذير به حساب عوارض برق (ساتبا) اختصاص داده شود.
وضعيت اشتغال انرژي‌هاي تجديدپذير در جهان
در پايان سال 2017 حدود 8/8 ميليون نفر در فناوري‌هاي تجديدپذير اشتغال داشته‌اند؛ بيش از 9/1 ميليون نفر در بخش سوخت زيستي و حدود 9/6 ميليون نفر در بخش برق و حرارت. نکته حائز اهميت آن است که حدود 50 درصد مشاغل ايجاد شده در بخش برق و حرارت تنها با توسعه برق خورشيدي به‌دست آمده است.
علاوه بر کشورهاي توسعه يافته مانند ژاپن، آمريکا، آلمان و اتحاديه اروپا، اشتغال‌زايي فناوري‌هاي تجديدپذير در کشورها و مناطق در حال توسعه نيز چشمگير است.
« انرژي‌هاي تجديدپذير باعث اشتغال 8/8 ميليون نفر در جهان شده است»
در اين ميان، کشورهاي چين، برزيل و هند، پذيراي بخش قابل‌توجهي از مشاغل تجديدپذير در پهنه سرزميني خود بوده‌اند. بنابر پيش بيني‌ها آينده مشاغل تجديدپذير در سال 2030 در دو سناريوي «ادامه روند فعلي» و «نقشه راه آژانس بين‌المللي انرژي‌هاي تجديدپذير» به اعداد 5، 9و 7، 16 ميليون نفر خواهد رسيد. هر چند اشتغال تجديدپذيرها در حال حاضر بيشتر در حوزه برق خورشيدي است ولي در آينده‌اي نه چندان دور انرژي‌هاي زيستي بيشترين سهم را در اشتغال‌زايي در حوزه فناوري‌هاي تجديدپذير دارا خواهند بود.
انرژي‌هاي تجديدپذير خورشيدي و بادي، بدون مصرف آب اشتغال ايجاد مي‌کنند و مي‌توانند موتور توسعه مناطق محروم و روستايي کشور شوند
انرژي‌هاي تجديدپذير و اشتغال در اير ان
با وجود افزايش جمعيت سن کار (20 تا 64 سال) در سال‌هاي اخير و نرخ کند ايجاد شغل جديد براي اين جمعيت، مطابق گزارش‌هاي مرکز آمار ايران، نرخ بيکاري رسمي‌در سال‌هاي اخير بين 10 تا 12درصد بوده است. هرچند که به نظر مي‌رسد با توجه به افزايش جمعيت غيرفعال از يک‌سو و به تعويق افتادن جست‌وجوي کار از سوي جمعيت غيرشاغل (به واسطه تحصيل در مقاطع دانشگاهي)، نرخ بيکاري واقعي دست‌کم 18درصد باشد.
محاسبات اوليه نشان مي‌دهد که در جهان به طور متوسط به ازاي هر مگاوات برق بادي حدود 2 شغل و براي برق خورشيدي 8 شغل ايجاد شده است. اين مقدار در کشورهاي مختلف با توجه به فناوري مورد استفاده، پراکندگي، نسبت توسعه و بهره‌برداري و فرهنگ کاري متفاوت است و گاهي تا 2 برابر متوسط نيز مي‌رسد. نکته ديگري که بايد به آن توجه داشت، ايجاد شغل در مراحل مختلف ساخت، نصب و بهره‌برداري است. بررسي‌هاي جهاني حاکي از آن است که در مولدهاي خورشيدي بيش از نيمي‌از مشاغل ايجاد شده در مراحل نصب و بهره‌برداري است. با توجه به اينکه بيشتر مشاغل ايجاد شده تجديدپذير در مرحله ساخت تجهيزات به وجود مي‌آيد و با در نظر گرفتن پتانسيل کشور، مي‌توان در کنار پروژه‌هاي احداث نيروگاه، در زمينه ساخت تجهيزات خورشيدي هم پروژه‌هايي تعريف کر ده و به ميزان بيشتري اشتغال‌زايي کرد. حتي مي‌توان تجهيزات موردنياز کشورهاي همسايه را توليد و تأمين کرد. توربين‌هاي بادي در مرحله ساخت نزديک به 65 درصد مشاغل ايجاد شد را به خود اختصاص مي‌دهند. با توسعه نصب نيروگاه‌هاي بادي، فرايند ساخت برج و پره به دلايل اقتصادي و دشواري حمل، به ايران منتقل مي‌شود و به‌اين‌ترتيب، بخش قابل‌توجهي از مشاغل ساخت نيز در ايران ايجاد خواهد شد. با توجه به هدف برنامه توسعه ششم مبني بر سهم 5 درصدي ظرفيت مولدهاي تجديدپذير تا پايان برنامه، لازم است 5000 مگاوات مولد تجديدپذير در کشور نصب شود.
با توجه به نقش پررنگ نيروگاه‌هاي خورشيدي در پيکسايي، کاهش تلفات و همچنين سرعت نصب آنها، توصيه مي‌شود که دست‌کم 2000 مگاوات از مولدهاي تجديدپذير به مولدهاي خورشيدي اختصاص يابد. بنابراين پيش‌بيني مي‌شود در اين مسير شغل‌هاي زيادي در زمينه ساخت و بهره‌برداري ايجاد شود. با توجه به اينکه توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير در سال‌هاي آتي همچنان تداوم خواهد داشت، شغل‌هاي ايجاد شده پايدار خواهند بود.
به نظر مي‌رسد اشتغال‌زايي پايدار از مسير توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير در ايران، روشن و بديهي است و کمتر سياست‌گذاري، نافي آن است. اما آنچه تحقق اين امر بديهي را با وقفه همراه مي‌سازد، اقتصاد نابسامان برق و انرژي کشور به طور عام و سقف محدود عوارض 8 درصدي توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير از سوي ديگر است.
مشکلات پرداخت بودجه تجديدپذير در سال 1396
(موضوع ماده 5 قانون حمايت از صنعت برق تبصره 6 قانون بودجه)
به‌رغم تأکيد قانون بر مصرف 100درصد عوارض فوق صرفاً براي خريد برق تجديدپذير و برق‌رساني روستايي، در سال 96 از کل مبلغ 1100 ميليارد تومان عوارض که 950 ميليارد تومان آن محقق شد، تنها حدود 400 ميليارد تومان به ساتبا پرداخت شد که 200 ميليارد تومان آن سهم تجديدپذيرها شد.
مکانيسم فعلي تخصيص عوارض برق و پرداخت به نيروگاه‌هاي تجديدپذير:
به دليل عمومي‌بودن عوارض برق در قانون بودجه (موضوع ماده 5 قانون حمايت از صنعت برق)، پروسه تخصيص طولاني و پيچيده بوده و پرداخت بهاي برق به نيروگاه‌هاي بخش خصوصي با تأخير صورت مي‌گيرد.
ظرفيت بالاي ايران براي سرمايه‌گذاري در بحث انرژي‌هاي تجديدپذير
مصرف شبکه برق ايران در زمان اوج مصرف حدود 57000 مگاوات است. با توجه به پتانسيل 40 هزار مگاواتي انرژي بـادي و 60 هزار مگاواتي انرژي خورشيدي مي‌توان به‌راحتي مصرف شبکه را با انرژي‌هاي پاک پوشش داد.
توسعه مناطق محروم و اشتغال
به کمک پنل‌هاي خورشيدي خانگي يا توربين‌هاي بادي مي‌توان حتي روستاهاي دوردست با حداقل سکنه را از نعمت برق بهرمند ساخت. توليد برق تجديدپذير و پراکنده به معناي ايجاد اشتغال براي تعداد زيادي از کارگران و مهندسان کشور خواهد بود.
به سوي هواي پاک
سالانه 175 ميليون تن گازها و آلاينده‌هاي گلخانه‌اي از نيروگاه‌هاي حرارتي کشور وارد جو مي‌شود. با افزايش ظرفيت نيروگاه‌هاي تجديدپذير و پاک، تا حد زيادي مي‌توان آلايندگي توليد برق را کاهش داد.
کاملا مناسب اقليم خشک ايران
نيروگاه‌هاي حرارتي کشور سالانه حدود 128 ميليون متر مکعب آب مصرف مي‌کنند. با توجه به وضعيت بحراني آب‌هاي زيرزميني در ايران، با استفاده از انرژي‌هاي تجديدپذير مي‌توان در مصرف آب موردنياز براي توليد برق به شدت صرفه‌جويي کرد.
محاسبات اوليه نشان مي‌دهد که در جهان به طور متوسط به ازاي هر مگاوات برق بادي حدود 2 شغل و براي برق خورشيدي 8 شغل ايجاد شده است
