98-12-36
تاریخچه استفاده از کمپوست به قدمت پیدایش بشر روی کره زمین میرسد. همزمان با ظهور کشاورزی مکانیزه و تقاضا برای درخواست تولید محصول بیشتر، افزایش ضایعات کشاورزی سبب گردید تا محققان، راه حل منطقی تبدیل این مواد را به کمپوست، ارائه دهند.
امروزه وسیعترین عملیات تهیه کمپوست در اروپا، در کشور هلند انجام میگیرد. بدین ترتیب که 25 درصد کل زبالههای شهری آن کشور، جهت تهیه کمپوست استفاده میشود. در شهرهای هند نیز تا سال 1983، تعداد 9 طرح تهیه کمپوست از زبالههای شهری به مرحله بهرهبرداری رسید. در آمریکا، اولین کارخانه کمپوست در سال 1986 به ظرفیت 20 تن در روز تأسیس شد.
در ایران، از روزگاران گذشته، مواد زائد گیاهی و حیوانی توسط کشاورزان در مزارع و باغها کاربرد داشته و در روستاها بسیار معمول بوده است. فضولات روستایی که در اصل، مواد متشکله از مدفوع حیوانی و مواد زائد گیاهی هستند، همراه با آب، خاک و هوا، 4 اصل اساسی کشاورزی را در روستاهای ایران تشکیل میدهند.
کمپوست یک روند تدریجی در طبیعت است که به وسیله آن، مواد آلی با حضور هوا توسط میکروارگانیسمها و قارچها تجزیه میشوند و حاصل آن کود باارزشی است که میتواند در جاهای مختلف و حتی در باغچههای خانگی مورد استفاده قرار گیرد تا جایی که به کمپوست خانگی به عنوان «ثروتی که دیده نمیشود» اشاره شده است.
فرهنگ سازی و آموزش مردم در جهت تبدیل زبالههای خانگی با شیوهها و مسائل مربوط به کمپوست، کاهش زبالههای تر در خانهها (مبداً) و مزیت استفاده از کود حاصل از آن برای باغچههای منازل مسکونی، حائز اهمیت است.
این طرح در بسیاری از کشورهای اروپای شمالی، دانمارک، اتریش، فنلاند، انگلستان، نروژ و نیوزیلند به صورت جدی دنبال و به طور عادی از زائدات سبز باغچهها، سبزیها و میوهها در این زمینه استفاده میشود.
* تولید کمپوست از تفاله نیشکر (باگاس)، کاملاً مقرون به صرف و دارای ارزش افزوده بسیار بالایی است.
این کمپوست با داشتن فواید اقتصادی و محیطی بسیار مهم باید به عنوان اولین اولویت در مدیریت مواد زائد جامد مورد توجه قرار گیرد، چرا که در مشکلات مربوط به جابه جایی مواد زائد و هزینههای حمل آنها برای شهرداری صرفهجویی و همچنین فرصتی را در اختیار مردم قرار میدهند تا در امور شهری به صورت مستقیم شرکت کنند و زمینه ساز اقدامات مفیدی برای حل مشکلات مدیریت مواد زائد جامد فراهم سازند، بنابراین استفاده مجدد از این مواد به عنوان کودی با ارزش در باغچههای منازل، راه حل مناسبی خواهد بود.
تهیه کمپوست، یکی از روشهای مناسب و با صرفه در بازیابی پسماندهای گیاهی و مواد زائد جامد است. با تبدیل موادآلی موجود در پسماندها به کود آلی، علاوه بر حذف مواد زائد، موادغذایی موجود در آن بازیافت میشود که با توجه به اهمیت تغییرات میکروبی، باید طی فرآیندی عوامل مؤثر بر آنها شناخته و بسته به شرایط اقلیمی هر منطقه تعدیل شوند.
در استان خوزستان، با اجرای طرح توسعه نیشکر و همزمان با فعالیت کارخانههای شکر، مقادیر زیادی ملاس، فیلتر کیک و باگاس تولیدی کارخانهها به همراه برگ و سرشاخه نیشکر میتواند در نتیجه فعالیتهای میکروبی به راحتی به کمپوست تبدیل شود و به عنوان کود آلی زیست محیطی با بهرهوری بسیار مطلوب مورد استفاده قرار گیرد.
به کارگیری کمپوست در اراضی بایر این استان که صدها سال به صورت لم یزرع باقی مانده و درنتیجه، دارای میزان ناچیزی مواد آلی است، سبب بهبود کیفیت خاک جهت فعالیتهای زراعی میگردد.
وجود مواد مغذی در کمپوست و سهولت استفاده از آنها در مواقع ضروری، سبب استفاده از این کود برای تغذیه گیاه میشود.
به علاوه کمپوست، به صورت لایه محافظ عمل و از تخریب خاک به وسیله باد و باران جلوگیری میکند.
ماده آلی تولیدی به دلیل داشتن بافت سبک املاح و ترکیبات ضروری مورد نیاز گیاهان مختلف، ضمن اینکه فیزیک خاک را اصلاح و مناسب رشد و گسترش ریشه گیاه میکند؛ باعث جذب رطوبت و ایجاد شرایط بهتر اطراف ریشه میشود و جوانه زنی را بهتر و شرایط رشد گیاه را مهیا میکند.
عناصر شاخص کود آلی بیولوژیک تولید شده از باگاس عبارتند از : آهن، منگنز، روی، مس، ازت، فسفر، پتاس، کربن آلی، مواد آلی و سایر عناصر مفید و مورد نیاز رشد انواع گیاهان.
استفاده از کمپوست، سبب تردی خاک و افزایش منافذ عبور هوا در آن میشود؛ بدین ترتیب، اکسیژن به راحتی توسط ریشه گیاه جذب میشود و نفوذ پذیری خاک افزایش مییابد.
کمپوست توانایی زیادی در نگهداری آب دارد و با ممانعت از شرایط خشک، نیاز آبی گیاه را کاهش میدهد و خاک اطراف ریشه گیاه را همواره مرطوب نگه میدارد.
استفاده از کمپوست، میزان مواد آلی خاک را افزایش میدهد و تبادلات اکسیژن، آب و مواد مغذی مورد استفاده ریشه گیاه را ارتقاء میبخشد که درنهایت، آن را در اختیار ریشه گیاهان قرار میدهد و سبب افزایش عناصر «ماکرو» و «میکرو» درون خاک میگردد.
در شرایط عادی، در یک فصل زراعی در استان خوزستان، مقدار 350 کیلوگرم در هکتار کود اوره در سه مرحله و دی آمونیوم فسفات، به میزان 400 کیلوگرم در هکتار به خاک مزارع نیشکر داده میشود که در صورت استفاده از کمپوست، مصرف این گونه کودهای شیمیایی، فوقالعاده کاهش مییابد و به حداقل میزان خود میرسد؛ ضمناً عناصر اصلی، چون ازت، فسفر و پتاسیم حاصل از کمپوست به راحتی جذب گیاه میشود.
تولید کمپوست از تفاله نیشکر (باگاس) کاملاً مقرون به صرفه و دارای ارزش افزوده بسیار بالایی است؛ به طوری که استفاده از آن در اراضی نیشکر خیز استان خوزستان سبب افزایش چشمگیر تولید محصول نیشکر در هکتار میشود.
کمپوست چندمنظوره با استفاده از باگاس
کمپوست تهیه شده از تفاله نیشکر، غنی شده با موادغذایی لازم برای رشد گیاه و با استفاده از قارچها، آکتینومیستها و باکتریهای سلولز خوار، مادهای مناسب برای بستر گیاه و حاوی اغلب عناصر غذایی ماکرو و میکروالمنتهای مورد نیاز گیاه است.
این کود نه تنها موادغذایی موردنیاز گیاه را طی رشد تأمین میکند، بلکه حاوی میکروارگانیسمهای مفیدی است که مانع رشد و تکثیر بسیاری از قارچهای بیماریزای گیاهی میشود.
قارچهای مورد استفاده به عنوان( Bioactivitor)در تهیه این کمپوست،حل کننده فسفرند و همچنین قدرت تجزیه دیواره سلولی قارچهای بیماریزا را با استفاده از آنزیمهای سلولاز و کیتیناز (Chitinase) دارا میباشند و حتی اسپورهای قارچها را با پارازیته کردن از بین میبرند و با تولید مواد Fungi Static مانع از رشد و تکثیر این قارچها میشوند و در مدت کوتاهی، کمپوستی با کیفیت عالی برای انواع زراعتها تهیه میکنند.
نسبت کربن به میکروالمانهای مورد نیاز گیاه در این کمپوست به شکل ایدهآلی تنظیم شده است تا در موقع مصرف باکتریهای تجزیه کننده، نه تنها رقابتی با ریشه گیاه نداشته باشند، بلکه مقدار زیادی عناصرغذایی را به فرم قابل دسترس در اختیار گیاه قرار دهد.
کود آلی تهیه شده به علت اینکه مراحل تهیه کمپوست را در شرایط کنترل شده، سپری نموده است، فاقد بو، هر نوع عامل بیماریزا، بذر علفهای هرز و مواد سمی برای رشد گیاه میباشد.
همچنین به دلیل غنی بودن این کمپوست میکروارگانیسمهای «هتروتروف» مفید، با این روش نیز مانع از رشد انواع بیماریهای گیاهی میشود که به دلیل میکروارگانیسمهای مفید، حتی قادر است عناصر غذایی موجود در خاک را نیز برای رشد گیاه قابل جذبتر کند.
اگر به همراه کمپوست مصرفی، مقدار گوگرد نیز در چال کودهای درختان استفاده شود، آثار مضر PH بالا و کربنات کلسیم فراوان موجود در خاک، خنثی و زمینه سرسبزی گیاه نیز فراهم میشود. درواقع مصرف این نوع کمپوست برای انواع درختان، مزارع، باغها و گلدانها، آنها را از بسیاری عناصرغذایی مورد نیاز برخوردار میکند و میزان مصرف کودهای شیمیایی را به حداقل میرساند.
* فرهنگ سازی و آموزش مردم در جهت تبدیل زبالههای خانگی با شیوهها و مسائل مربوط به کمپوست کاهش زبالههای تر در خانهها (مبدأ) و مزیت استفاده از کود حاصل از آن برای باغچههای منازل مسکونی، حائز اهمیت است.