98-9-2
اخیراً وزیر صمت اعلام داشته که از صدور کالاهای بی‌کیفیت و فاقد استانداردهای ضروری جلوگیری می‌شود. پیامد این اعلام نظر، گفت‌وگوهای تلویزیونی پیرامون وضعیت تولید برای صادرات، برندسازی، استانداردها و کنترل کیفیت‌ها و هماهنگی وزارت صمت با سازمان ملی استاندارد، وزارت اقتصاد و دارایی، اتاق بازرگانی، کنفدراسیون صادرات و رسانه‌های گروهی انجام گرفت.
رئیس سازمان توسعه تجارت معتقد است خوش‌بینانه 75 درصد کالاهای ایرانی دارای کیفیت‌ها و استانداردهای لازم می‌باشند، ولی با مراجعه به وضعیت و روند تولید برای صادرات متوجه می‌شویم که اقتصاد کشورمان با وجود آنکه ارزش ریال نسبت به ارزهای دیگر کشورها کاهش یافته است، اما سهم کشورهای دوردست و از جمله همسایه‌مان ترکیه در صادرات به کشورهای منطقه، به‌ویژه روسیه، قطر و دیگر کشورهای عربی و غیر عربی منطقه، تفاوت‌های زیادی را در مقایسه با صادرات محصولات تولیدی به‌ویژه کشاورزی کشورمان نشان می‌دهد که دلایل زیادی را به شرح زیر برای تحلیل به خود اختصاص می‌دهد.
1- مصرف‌کننده بی دفاع
اگر قرار است فقط تولید برای صادرات دارای کیفیت ویژه قابل اثبات باشد، پس تکلیف مصرف‌کننده ایرانی برای حفظ سلامتی خود چه می‌شود؟ قسمتی از محصولات تولیدی در مزارع کشورمان به‌ویژه انواع راهبردی آنها، قابلیت صدور ندارند؛ زیرا اکثراً کسری آنها نیز از خارج وارد می‌شود. ولی بر اساس اطلاعات دریافتی، وزارت جهاد کشاورزی به‌ویژه سازمان حفظ نباتات از یک سو، وزارت بهداشت و درمان و سازمان ملی استاندارد از سوی دیگر شایسته است که مواد اولیه قابل فراوری را به‌ویژه از نظر میزان باقیمانده سموم دفع آفات و نیترات‌ها و سایر آلودگی‌های ناشی از مصرف بی‌حساب و کتاب کودهای شیمیایی رصد کنند.
اگر مأموران این مراجع به‌ویژه انواع کنسروها، ناگت‌ها، فلافل‌ها که اکثراً از ضایعات کشتارگاه‌های مرغ با محتوای هورمونی تهیه می‌شوند، انواع پنیرهای خامه‌ای، پنیرهای پیتزا با ترکیبات ناشناخته، سالاد الویه، رب گوجه فرنگی، انواع لبنیات با میزان بار میکروبی و نگهدارنده‌های غیر مجاز از جمله نیترات سدیم و اسید نیتریک‌ها، بسیار بیشتر از میزان یک پی‌پی‌ام در هزار کیلو ماده غذایی و حتی انواع دوغ‌ها که میتواند محصولات برنددار را به طور دقیق و حساب‌شده مورد ارزیابی و بازرسی قرار دهندکه جملگی مانع می‌شود تا کیفیت‌ها برای مصرف داخلی و نیز برای صادرات، اصلاح ساختار شوند. زیرا مصرف‌کننده ایرانی اطلاعات بسیار اندکی در مورد مواد غذایی که گاهی با عجله خریداری یا بدون درنگ و فکر در رستوران‌ها میل می‌کند و یا ناخودآگاه به برخی برندها اطمینان دارد، درحالی‌که یک کارخانه حتی مطرح نیز میتواند با روغن پالم، به سادگی محصولات مشابه لبنیات را با کمک این روغن تولید، بسته‌بندی و عرضه نماید.
آیا این کنترل‌ها در بقالی‌ها و سوپرمارکت‌ها برای مأموران قسم خورده با وجدان خیلی مشکل است که گاهی دو نمونه از یک محصول را از عرضه کننده‌ها خریداری و یک نمونه را به عنوان شاهد نگهداری و نمونه دوم را مورد آزمون آزمایشگاهی و ارزیابی قرار دهد؟
2- محصولات کشاورزی، ارزان در مزرعه و بسیار گران در بازار
امسال تولیدکننده‌های گوجه فرنگی، سیب‌زمینی، سیر، پیاز و بسیاری از میوه‌ها از جمله انگور و زیتون که یا در مزرعه با قیمت‌های اندک، قابلیت‌های برداشت ندارند و اگر هم برداشت می‌شوند حداکثر در مزرعه کیلویی دو هزار تومان به فروش می‌رسند، ولی در بازار خرده‌فروشی تا 8 برابر قیمت خرید، به مصرف‌کننده فروخته می‌شوند، جملگی نشان از عدم توانایی و آمادگی نظارت بر بازار و قیمت‌های نامتعادل و به دور از قدرت خرید 95 درصد از مصرف‌کننده‌ها در کشورمان می‌باشد.
3- کشاورزان همیشه بازنده در بازارند
کشاورزان کشورمان، انسان‌های ساده و خوش‌باوری هستند و آنقدر گرفتاری در مزرعه دارند که نمی‌توانند پی ببرند که کدام فروشنده‌های وسایل و نهاده‌هایی راست می‌گویند و یا قصد فریب آنها را دارند؟ در این راستا از سموم دفع آقات و سمپاش‌های غیراستاندارد و کودهای بی‌نام و نشان گرفته تا تراکتورهایی که ساخت کارگاه‌های محلی است، ولی به سادگی بر روی آنها برند خارجی نصب می‌کنند که توفیق یافته‌اند نه تنها کشاورزان را، بلکه بازپرس‌ها و بازجویان سازمان تعزیرات حکومتی را نیز دور بزنند؛ زیرا هیچ‌کدام از این گروه‌ها، علم و تجربه کیفیت شناسی را ندارند و بسیاری از سود جویان می‌توانند به سادگی گنجشک‌ها را رنگ کنند و به جای قناری به عاشقان و غافلان عرضه نمایند!
4- نابسامانی در تولید و تأمین ماشین‌های کشاورزی
درحالی که در وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و درمان و سازمان ملی استاندارد و وزارت صمت، تعداد قابل توجهی کارشناس که بتواند یکایک حلقه‌های زنجیره‌های مکانیزاسیون را بشناسند، یافت می‌شود، اما امروز زمزمه‌های باقیمانده مدیران در حال تعطیلی کارخانه‌ها را که هر کدام میلیاردها تومان صرف راه‌اندازی و آموزش کارکنان آنها شده، شنیده می‌شود، ولی هیچ‌کدام از دولتمردان مسئول، اظهار هم‌دردی با آنها را ندارند و هیچ مرجعی نیز از آنها نمی‌پرسد که چرا گذاشتند که خدمات پس از فروش توسط فروشندگان سال‌های اخیر قطع شده و عنقریب، قبرستان‌های ماشین‌ها و ادوات رونق می‌گیرد و این سوال مطرح می‌شود؛ چرا تراکتورهایی که برای کمک به مکانیزاسیون برنج با ارز 4200 تومانی، مزارع شالی‌کاری، از جاده‌ها، باغ‌ها و سایر زراعت‌ها سر در آورده‌اند؟
5- ثبت سفارش‌ها
شایع می‌شود که مصوبه‌ای توسط سه قوه صادر شده که مسئولیت سفارش‌ها از وزرات جهاد کشاورزی به وزارت صمت منتقل شده است، ولی متعاقباً این مصوبه را شایعه تعبیر می‌کنند.
قدر مسلم، ناهماهنگی‌ها، بوروکراسی‌ها، فتوای راهبردها، خودداری از سرمایه‌گذاری‌ها، اعلام آمار و ارقام ناهماهنگ و غیر قابل دسترس برای تولیداتی که قیمت تمام شده آنها را باید به حساب نسل آینده گذاشت جملگی از دیگر بحث‌هایی هستند که باید آنها را به آینده موکول کرد.