جایگاه آب و خاک در قانون برنامه ششم توسعه

98-8-20

در همایش ملی کشاورزی و رونق تولید، شهریور ماه 98 توسط مهندس اکبری معاون آب و خاک مطرح شد:

جایگاه آب و خاک در قانون برنامه ششم توسعه

• اهداف کلان و عملیاتی
• وضع موجود منابع آب و خاک
• طرح‌های آب و خاک در برنامه ششم
• عملکرد طرح‌های آب و خاک
• اثربخشی طرح‌های آب و خاک و
سیاست‌های اجرایی
از جمله فهرست مطالب معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی بود.

اهداف کلان:
1- ارتقاء بهره‌وری منابع آب و خاک کشاورزی
2- حفاظت کمی و کیفی از منابع آب و خاک
3- تقویت امنیت غذایی در چارچوب توسعه پایدار

اهداف عملیاتی:
1-افزایش راندمان آبیاری
2-ارتقاء حاصلخیزی و بهبود کیفیت خاک
3-صرفه‌جویی در مصرف آب

وضعیت موجود منابع آب:
1- ایران واقع در منطقه خشک و نیمه خشک جهان (1.1% خشکی‌های جهان)
2- سهم ایران از کل منابع آب شیرین جهان حدود 115/0 درصد

منابع خاک کشور
1-اراضی آبی 7/8 میلیون هکتار
2-اراضی در چرخه کشت 5/18 میلیون هکتار
3-اراضی قابل کشت 37 میلیون هکتار
4-وسعت کل کشور 165 میلیون هکتار

جایگاه و مواد مرتبط با آب و خاک
در قانون برنامه ششم:
با بررسی جایگاه فعالیت‌های معاونت در قانون برنامه ششم ملاحظه می‌شود که در ماده 2 این قانون آب به عنوان موضوع خاص راهبردی مورد توجه قرار گرفته و ضرورت ارتقاء بهره‌وری آب و خاک در مواد مختلف از جمله مواد 31، 32 و 35 مطرح شده است.

الف- طرح‌های دارای ردیف اعتباری در قوانین بودجه سنواتی از محل منابع ملی:
• توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در سطح 2 میلیون هکتار
• احداث شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی در سطح 750 هزار هکتار
• تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی مدرن در سطح 700 هزار هکتار
• اجرای آب و خاک در عرصه تشکل‌ها در سطح 450 هزار هکتار
• زهکشی اراضی کشاورزی 300 هزار هکتار
• تأمین و انتقال آب برای توسعه باغات در اراضی شیب‌دار 600 هزار هکتار
• طرح احیاء و مرمت قنوات در 5/12 هزار کیلومتر
• توسعه و بهسازی آب‌بندان‌ها 450 میلیون متر مکعب (پیش‌بینی اعتبار شده در لایحه بودجه 1398)
ب- طرح‌های دارای ردیف اعتباری در قوانین بودجه سنواتی از محل منابع استانی:
• تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی سنتی
• طرح‌های کوچک و زودبازده تأمین آب
• لایروبی و مرمت قنوات
• احداث کانال‌های آبیاری عمومی
• پوشش انهار سنتی
• انتقال آب با لوله
ج- طرح‌های ملی پیش‌بینی شده در برنامه ششم فاقد ردیف اعتباری در قوانین بودجه سنواتی:
• انتقال آب با لوله تا مزرعه حدود 50 هزار کیلومتر
• اصلاح و بهبود شیوه‌های آبیاری 400 هزار هکتار
• استفاده از آب‌های نامتعارف 450 میلیون متر مکعب
• حفاظت خاک کشاورزی 260 هزار هکتار
• پایش کیفیت خاک اراضی کشاورزی 8/1 میلیون هکتار
• مدیریت ماده آلی خاک‌های کشاورزی 600 هزار هکتار
• احیاء و اصلاح و بهسازی خاک‌های اراضی کشاورزی 250 هزار هکتار
• د- طرح‌های ملی استانی شده:
• ساختمان شبکه فرعی آبیاری و زهکشی مغان
• توسعه پایدار آب و خاک کشاورزی دشت قزوین

عملکرد طرح‌های آب و خاک
الف: احداث شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی
• قبل از سال 1392: 1019 هزار هکتار
• از سال 1392 تاکنون: 577 هزار هکتار (معادل 56% گذشته)
• جمع کل: 1596 هزار هکتار

عملکرد طرح‌های آب و خاک
ب: توسعه سامانه‌های نوین آبیاری
• قبل از سال 1392: 1290 هزار هکتار
• از سال 1392 تاکنون: 930 هزار هکتار (معادل 72% گذشته)
• (اراضی سنتی 670 هزار هکتار و 260 هزار هکتار در پایاب شبکه‌های آبیاری و زهکشی)
• جمع کل: 2220 هزار هکتار

عملکرد طرح‌های آب و خاک
ج: طرح تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی
• قبل از 1392: 1359 هزار هکتار
• از سال 1392 تاکنون: 286 هزار هکتار (معادل 21% گذشته)
• جمع کل: 1664 هزار هکتار

عملکرد طرح‌های آب و خاک
د: طرح زهکشی زیرزمینی در اراضی کشاورزی
• قبل از سال 1392: 227 هزار هکتار
• از سال 1392 تاکنون: 163 هزار هکتار (حدود 72% گذشته)
• جمع کل: 390 هزار هکتار

عملکرد طرح‌های آب و خاک
ه: طرح احیا و مرمت قنوات:
• قبل از سال 1392: 25869 هزار متر
• از سال 1392 تاکنون: 2439 هزار متر
• جمع کل: 28308 هزار متر

اثربخشی طرح‌های آب و خاک
• افزایش راندمان آبیاری
• قبل از سال 1392: 39 درصد
• افزایش از سال 1392 تاکنون: 6 درصد
• اکنون: 45 درصد

اثربخشی طرح‌های آب و خاک
• افزایش بهره‌وری آب
• قبل از سال 1392: 920 گرم بر متر مکعب
• افزایش از سال 1392 تاکنون: 530 گرم بر متر مکعب
• اکنون: 1450 گرم بر متر مکعب
اثربخشی طرح‌های آب و خاک:
• افزایش پتانسیل صرفه‌جویی آب در راستای جبران کم آبی سال‌های گذشته
• قبل از سال 1392: 6/8 میلیارد متر مکعب
• افزایش از سال 1392 تاکنون: 4/3 میلیارد متر مکعب
• جمع کل: بالغ بر 12 میلیارد متر مکعب

ادامه اثربخشی طرح‌های آب و خاک
• با انجام این طرح‌ها و به لحاظ افزایش بهره‌وری در حدود 8 درصد از سطح اراضی کاسته شده است.
• افزایش 28 درصدی در تولیدات بخش زراعت فراهم شده است.
• به‌طور خاص در کشت گندم حدود 21 درصد از سطوح زیر کشت کاسته شده است.
• و در کل 30 درصد افزایش تولید این محصول استراتژیک را شاهد می‌باشیم.

از 18 میلیون هکتار اراضی زراعی کشور، بیش از نیمی از آن قلیایی یا شور است و اراضی درجه یک هم از 3 1 هکتار تجاوز نمی‌کند

سیاست‌های اجرایی معاونت:
استفاده از ظرفیت‌های ماده 11 قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی از طریق:
• تبیین سیاست‌های وزارت متبوع در خصوص استفاده از ظرفیت قانونی دبیری کارگروه آب کشاورزی توسط سازمان‌های جهاد کشاورزی موضوع آیین‌نامه اجرایی ماده 11 قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی
• انجام هماهنگی‌های لازم در زمینه تقاضا، تأمین و مصارف آب کشاورزی مطابق مفاد آیین‌نامه
• دفاع از منافع بخش کشاورزی و رفع چالش‌ها و تهدیدهای پیش روی بهره‌برداران
• بسترسازی تأمین اعتبارات مورد نیاز

وضعیت منابع خاک
• کمبود مواد آلی: در بیش از 60 درصد خاک‌های کشاورزی کمتر از 1 درصد و در بخش قابل توجهی از کشور کمتر از 5/. درصد می‌باشد.
• شوری: 2/4 میلیون هکتار از 5/18 میلیون هکتار اراضی کشاورزی با محدودیت شوری مواجه می‌باشند.
• قلیائیت، سنگریزه، آب تحت‌الارض (زه آب) و… (5/2 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی)
• اراضی بدون محدودیت برای کشت حدود 3/1 میلیون هکتار