98-5-16
رابطه كود آلي و خاك دريا برای اصلاح خاك در مزارع، شاخصهاي خاك سالم چيست؟
قسمت اول
تاريخ بشر، سرشار از مدارك و اسناد مربوط به مبارزه انسان با طبيعت براي خارجكردن زمين از چنگال آن است. ارتباط بين فرسايش خاك، قدرت توليدي خاك و سعادت و آسايش انسان، آنچنان آشكار و محكم است كه ميتوان تاريخ انسان را به خاك و شرايطي كه بهعلت استفاده، بر آن حاكم شده، تفسير و تعبير كرد؛ بنابراين يك كشاورز موفق ابتدا بايد طبيعت و ماهيت خاك را شناخته باشد.
توقع افزايش توليدات كشاورزي، مستلزم استفاده بيشتر از كودهاي شيميايي است كه در عين حال پايداري و سلامت خاك مزرعه را هم ميطلبد.لايههاي سطحي خاك زراعي طي ميليونها سال با فرسايش صخرهها و تبديلشدنشان به خاك و درنتيجه تجمع تدريجي مواد مغذي و آلي در آنها بهوجود آمده است که استفاده مداوم از كودهاي شيميايي، سموم و آفتكشها، بدون اضافهكردن مواد آلي به ساختمان خاك آسيب ميزند و باعث فرسايش و متلاشيشدن آن ميشود.
مخلوط مواد معدني و مغذي ميتوانند بهسادگي و بهصورت بيولوژيكي قابل دسترس گياه باشند كه گياهان در چنين خاكهايي رطوبت و مواد غذايي را جذب و نگهداري ميكنند؛ ضمن آنكه براي محيطزيست مفيد و حملونقل و انباركردن آنها ايمن است و خاك را در مقابل فرسايش، مقاوم و پايدار ميكند.
ساختمان خاك
خاك زيستگاه كلونيهاي هزاران موجود زنده است كه در بستري يكسان با هماهنگي به فعاليت مشغولند و هر ماده خارجي كه به اين زيستگاه و ساختار طبيعي وارد ميشود بايد با اين كلونيهاي زنده و فعال در محيط خاك، هماهنگ و سازگار باشد.
وضعيت فرسايش با كودهاي شيميايي
خاك خشك از ذرات بسيار ريزي تشكيل شده كه بهراحتي با وزش باد از جاي خود كنده و به هوا بلند ميشوند که با افزايش فرسايش بادي و آبي، نياز به كودهاي شيميايي و آبياري برای حفظ توان توليدي خاك نيز افزايش مييابد.
كود ارگانيك چيست؟
بيوماسها مواد آلي چسبندهای هستند كه ذرات خاك را مانند چسب بههم متصل ميكنند و مقاومت آن را نسبت به فرسايش آبي و بادي بالا ميبرند؛ بهطوری که باكتريها و بذور كشتشده در اين مواد به آن ميچسبند و بذر در جاي خود ثابت ميشود و بهراحتي جوانه ميزند.
ويژگيهاي شگفتانگيز
يكي از خواص برجسته و سودمند ماتريكس (شبكه) خاك (یا هوموس)، توانايي آن در نگهداري مواد آلودهكننده و مواد غذايي در خود است. درنتيجه آن، گياهان و ميكروارگانيسمهاي سودمند ميتوانند مواد مورد نياز خود را در دسترس داشته باشند و همزمان با نگهداري مواد آلودهكننده به حالت سوسپانسيون، به باكتريهاي بومي موجود در خاك، اين توانايي را ميدهد كه مولكولهاي پيچيده و پرانرژي آلايندههاي شيميايي سمي را به مولكولهاي كوچكتر، كماثرتر و كمتر سمي تبديل كند.
كيفيت محصولات با كودهاي شيميايي
محصول توليدشده به كمك كودها و مواد شيميايي بهسرعت رشد ميكند، اما طعم و مزه آن طبيعي نيست و به مقادير زيادي از حشرهكشها و علفكشها نياز دارد که در خاكهاي آسيبديده با كودهاي شيميايي، سرزندگي بيولوژيكي يا عوامل نيروزاي حياتي مثل آنزيمها وجود ندارد.
تأثير كودهاي ارگانيك بر كيفيت محصول توليدي
مواد غذايي با منشأ زيستي قابل دسترس «NPK» و عناصر كمينه (ریزمغذی)، محصولاتي با طعم و مزه بهتر و مقاومتر نسبت به امراض توليد ميكنند و در مقايسه با محصولاتي كه از همان مقدار «NPK» در آنها استفاده شده، جذب بيشتر اين عناصر، دو تا چهار برابر محصول بيشتر
توليد ميكند.
بيوماس، مخلوط زيستي يا هوموس، سرشار از آنزيمهايي است كه مقدارشان بستگي به مقدار وجود مواد معدني زيستي دارد. آنزيمها در مقدار گلدهي و تشكيل ميوهها بسيار مهم هستند. مقدار كل توليد، عطر و بو و طعم و مزه محصولات با وجود آنزيمها و خاكهاي سرشار از مواد معدني بهشدت افزايش مييابد.
عواقب مصرف كودهاي شيميايي
استفاده از كودهاي شيميايي عملكرد گياهان را چندين برابر ميكند، ولي همزمان سلامت خاك و محيطزيست و سودآوري درازمدت مزرعه را به خطر مياندازد. اين كودها رشد گياهان را تحريك ميكنند، ولی همزمان باعث تخريب خاك و نابودي ميكروارگانيسمهاي آن ميشوند؛ ضمن آنکه گياهان ضعيف به مقدار بيشتري از حشرهكشها و علفكشها نياز پيدا خواهند كرد.
ويژگيهاي كود ارگانيك
اين كودها عملكرد طبيعي خاكها را بهبود ميبخشند و همزمان باعث حفظ و نگهداري مواد سودمند و مولد خاك ميشوند. خاك حاوي مخلوطهاي آلي و بيولوژيك كه با عناصر اصلي، مغذي و كمينه (TE) غني شده باشد، سيكل و دوره زندگي طبيعي موجودات زنده در آن شتاب ميگيرد، گياهان بو و مزه بهتري دارند، مقاومترند و شرايط خاك پيوسته بهبود مييابد.
«براي شناخت بهتر خاك، شنيدن ضربان قلب و شناخت روح آن، بايد به جايي كه خاك زندگي ميكند و نفس ميكشد، رفت.»
تحريك و شوك حرارتي ناشی
از مصرف كودهاي شيميايي در مقايسه با ارگانيك
در كشتوكار تجاري، از دست رفتن و نابودشدن 10 تا 30 درصد نهالهاي جوان بهدليل واردآمدن شوك حرارتي ناشي از مصرف كودهاي شيميايي، عادي است.
هوموسها براي تنظيم تغييرات حرارتي زياد، مانند يك ظرف تبادل حرارتي، خاك و گياه را در برابر دماهاي مخرب حفظ ميكنند.
آينده مزارع كوچك
فرصتهايي كه براي مزارع كوچك وجود دارد، باعث كشت و توليد محصولات فرعي، محصولات ويژه و محصولات باارزش بالا، ميوههاي ارگانيك و توليد سبزيجات و كشت آن نوع از محصولات ميشود كه با روشهاي سنتي«USDA» در اين اراضي امكانپذير نيستند.
تولد خورشيد
با سردشدن سياره زمين در ميليونها سال پيش، كانيها و مواد معدني كه در كوره داغ خورشيد بهوجود آمده بودند، بهصورت سيالي مذاب و داغ در سطح آن گسترش يافتند و بهمرور به كوهها و صخرههاي جامد تبديل شدند. طي ساليان سال، اين كوهها و صخرهها با حركت و جابهجايي يخچالها فرسايش يافتند و خاكهاي رسي و لومي را بهوجود آوردند و حيات را روي كره زمين تداوم دادند.
خاك، منبع اصلي زندگي و حيات انساني و تنها اميد بشر براي زندگي سالم است. تمام حيات بر پايه قدرت باروري خاك و سلامت پایدار خواهد بود، به طوری که مواد معدني و كانيهاي موجود در خاك، تمامي متابوليسم سلولي در گياهان، جانوران و انسان را
كنترل ميكنند.
بيماريها اساساً بهدليل از بين رفتن هماهنگي و سازگاري حاكم بر مواد معدني كه در مقادير بسيار كم در هوا، آب و مهمتر از همه در خاك وجود دارند، ايجاد ميشوند.
كانيها و مواد معدني مهماند
كشاورزي ارگانيك تأكيد خود را از مصرف مواد شيميايي به مصرف هوموس و مواد آلي و ارگانيك تغيير داده است. امروزه كشاورزي هنگامي ارگانيك محسوب ميشود كه در آن از مصرف مواد شيميايي و نامتعادل از نظر مواد معدني خودداري شود. خاك بيمار، گياه بيمار، حيوانات بيمار و انسانهاي بيمار را بهوجود ميآورد. سلامت جسم و سلامت روان بهطور وسيعي به وجود مقادير فراوان و با نسبتهاي مناسب مواد معدني در خوراكيها و غذاهاي ما بستگی دارد.
وضعيت توده بيولوژيك و آلي با كودهاي شيميايي
خاك حاوي تقريباً یک تا چهار درصد كود است و فقط دو درصد از اين مقدار، توده بيولوژيك و زنده خاك را تشكيل ميدهد؛ بنابراين خاك حاوي كمتر از 1/0 درصد كود بيولوژيك است. چنین خاکی متخلخل ميشود و زهكشي مناسبي دارد، اما فاقد چسبندگي مناسب و ظرفيت تبادلي مواد غذايي آن بسيار پايين است. كمبود هوموس كافي در خاك، باعث شستهشدن و از دسترفتن عناصر كمينه (TE)
از آن ميشود.
گونه انسان «Homo Sapiens»
«هومو ساپينس»، نام علمي گونه انسان امروزي در ردهبندي و طبقهبندي علمي گياهان و جانوران است. در اين نام لاتين، كلمه «Homo» از كلمه لاتين«Humus» به معني ماده زنده در خاك، گرفته شده است.
وضعيت ميكروارگانيسمها
با كودهاي شيميايي
وقتي اسيديته خاك افزايش مييابد، ميكروارگانيسمهاي سودمند خاك نابود ميشوند؛ مصرف كانيهاي «NPK» چه بهصورت مصنوعي و چه از سنگهاي معدني يا بهصورت خالص، به خاك آسيب ميرسانند و ساختار زيستي خاك را از
بين ميبرند.
وضعیت ميكروارگانيسم با كودهاي آلي و ارگانيك
در حالت رطوبتي، آب كانيهاي موجود در سنگها، صخرهها و خاكها را جذب ميكند. اين مايع، مواد حاوي كانيها و باكتري را نيز بهخود جذب و آنها را تغذيه كرده و منجر به آزادشدن آهسته نيتروژن ميشود. با این حال در زماني كه خاك خشك ميشود، باكتريها كشته و به توده موادآلي خاك
افزوده ميشوند.