98-5-34
در یک بحث چالشی بین معاون سازمان محیط‌زیست و مدیر برنامه‌ریزی احیای دریاچه ارومیه و مهندس درویش، کارشناس سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری وزارت جهاد کشاورزی، وضعیت حال و آینده دریاچه ارومیه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
در این گفت‌و‌گوها که مجری آن پرهام دیباج، سعی در هماهنگی نظرات دو میهمان را به عهده داشت، در خاتمه این بحث، این توفیق حاصل نشد که به یک جمع‌بندی آینده‌ساز، پایدار و قابل اجرا برای همه طرف‌ها برسند. در این گفت‌وگوهای ضد و نقیض، چنین عنوان شد که از بارندگی‌های اخیر که رقم آن را 18 میلیارد مترمکعب در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه اعلام کرده‌اند، قاعدتاً می‌بایستی حدود 15 میلیارد مترمکعب آن نصیب این دریاچه می‌شد، ولی مقدار آب موجود در این دریاچه از 2/3 میلیارد مترمکعب تجاوز نکرده است، در حالی که در زمان اوج آب موجود در این دریاچه در سال‌های گذشته، از 30 میلیارد مترمکعب تجاوز می‌کرد.
از علل عدم آبگیری دریاچه ارومیه
1-عدم لایروبی رودخانه‌های منتهی به دریاچه که موجب شده تا از 5/2 میلیارد مترمکعب فقط 5/1 میلیارد متر مکعب از طریق این رودخانه‌ها وارد دریاچه شود.
2-پمپاژ غیرقانونی آب از سهمیه دریاچه ارومیه از رودخانه‌ها و آبگیرها
3-همچنان ادامه کشت چغندرقند به عنوان یک محصول آب‌بر در منطقه که به جای توقف آن، تا 28 هزار هکتار افزایش سطح زیر کشت صورت گرفته است.
4- حدود تعداد 67 هزار چاه غیرمجاز از سال 1394 و افزایش این تعداد چاه به 87 هزار حلقه
5-سوء مدیریت‌ها و سهل‌انگاری مدیریت‌های مسئول در منطقه در سال‌های گذشته که از جمله منجر به برداشت 70 درصد بیشتر آب‌های زیرزمینی در منطقه شده است.
تمهیداتی که برای رفع مشکل مراتع در نظر گرفته شده است
1-رهاسازی آب از سد بوکان به میزان 3/2-7/1 میلیارد مترمکعب به دریاچه، تا افت 30 سانتی متری کاهش سطح آب در آن تا حدودی جبران شود.
2-تمامی پیمانکاران حفاری چاه در منطقه غیرفعال می‌شوند و در صورت مشاهده، تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.
3-توصیه کشت‌های کم آب‌بر از جمله گیاهان داروئی در منطقه به جای چغندرقند
4-پیاده کردن طرح‌های ترسیب کربن
5-فعال‌تر کردن ستاد احیای دریاچه در حوزه آبریز آن
6-کاهش مصرف آب‌های سطحی به میزان 29 درصد از آب‌های مسیریاب به دریاچه
7-تعویض اکثر مدیران قبلی مسئول احیای دریاچه ارومیه
راهکارهای احیای دریاچه برای فرایندی 10 تا 12 ساله پیش بینی شده است، زیرا بیش از این مقدار زمان به درازا کشیده شده تا دریاچه چنین شرایطی پیدا کرده است و نهایتاً باید به گونه‌ای زمان از دست رفته جبران شود.
مصوبات کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه مورخ 9 اردیبهشت ماه 1393
1- ممنوعیت هر گونه افزایش برداشت از منابع آب حوضه و جلوگیری از توسعه جدید به ویژه در بخش کشاورزی
2- جلوگیری از برداشت غیر مجاز از آب های سطحی
3- توقف تمامی طرح‌های سدسازی در دست مطالعه و اجرایی (به استثنای سدهای شهید مدنی و چراغ ویس) و طرح‌های شبکه‌های آبیاری و آبرسانی پایین دست در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ذخیره و رهاسازی آب در سد شهید مدنی منحصراً برای دریاچه ارومیه
4- تأمین اعتبار مورد نیاز و تسریع در انتقال آب، طرح انتقال آب از رودخانه زاب به حوضه آبریز دریاچه ارومیه
5- تدوین و اجرای برنامه جامع آموزش، اطلاع‌رسانی، آگاه‌سازی و جلب مشارکت عمومی و جوامع محلی در راستای تبیین پیامدهای وضعیت موجود و اهمیت احیای دریاچه ارومیه
6- ساماندهی چاه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه و نصب کنتورهای هوشمند و حجمی برای کنترل برداشت در راستای افزایش میزان جریان ورودی از رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه
7- انتقال پساب تصفیه‌خانه‌های حوضه آبریز به دریاچه
8- کنترل و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی
الف – کاهش 40 درصد از حقابه آب‌های سطحی و زیرزمینی از طریق خرید توسط وزارت نیرو، در مدت دو سال
ب – تهیه و اجرای برنامه‌های افزایش بهره‌وری از 60 درصد آب باقیمانده در بخش کشاورزی توسط وزارت جهاد کشاورزی
ج – تأمین سرمایه و فناوری‌های مورد نیاز افزایش بهره‌وری آب باقیمانده توسط دولت
9- انتقال آب به جزایر و تالاب‌های حاشیه دریاچه ارومیه از سد حسنلو و بازگشایی مسیر آبراهه‌های ورودی به تالاب‌های جنوبی
10- تهیه کاداستر اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه
11- اجرای طرح‌های مصوب توسط دستگاه‌های اجرایی، نظارت و پایش اجرای طرح‌ها توسط ستاد احیای دریاچه ارومیه
12- طراحی و استقرار سامانه تصمیم یار مدیریت جامع (یکپارچه) حوضه آبریز دریاچه ارومیه
13- مطالعه و بررسی آثار جاده میان‌گذر شهید کلانتری بر اکوسیستم دریاچه ارومیه و ارائه راهکارهای اصلاحی
14- ارزیابی و امکان‌سنجی بهره‌برداری صنعتی از املاح دریاچه ارومیه با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی.
مصوبات کار گروه ملی نجات دریاچه ارومیه مورخ هشتم تیرماه 1393
15- انتقال آب رودخانه‌ها به پیکره آبی دریاچه
16- شناسایی کانون‌های تولید ریزگرد و تثبیت آنها
17- مطالعه و اجرای برنامه حفاظت اکولوژیک پارک ملی دریاچه ارومیه با اولویت منطقه جنوبی آن
18- هماهنگی‌های لازم با قوه قضاییه در راستای تسهیل و تسریع در اجرای قانون تعیین تکلیف چاه‌های فاقد پروانه به ویژه چاه‌های اثرگذار بر آب‌های سطحی
19- شناسایی محدوده‌های اثرگذار بر آبدهی رودخانه‌های اصلی منتهی به دریاچه ارومیه و تقویت آنها از طریق عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری به منظور افزایش حجم آب ورودی به دریاچه
20- تسریع در اجرای طرح انتقال آب از رودخانه ارس در محدوده آذربایجان غربی منحصراً برای دریاچه ارومیه بر اساس مصوبه تخصیص وزارت نیرو
21- ایجاد مرکز آینده پژوهی دریاچه ارومیه توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست
22- آسیب‌شناسی آثار سلامتی، بهداشتی، اجتماعی و زیست‌محیطی ناشی از خشک شدن بخشی از دریاچه ارومیه، تهیه و اجرای برنامه پیشگیری و کاهش خطرات آثار محتمل
23- تهیه برنامه افزایش اشتغال و معیشت جایگزین توسط دستگاه‌های ذی ربط
24- امکان‌سنجی استفاده از فناوری‌های نوین در راستای احیای دریاچه ارومیه.