زمان آماربازی‌های دولتی برای توسعه مکانیزاسیون سپری شده است

دکتر عباسی: در این زمان همراه با تنگناها، بیاییم همدیگر را بهتر تحمل کنیم. چرا امروز باید کسی به وعده‌ها و شرح پیشرفت‌ها در مکانیزاسیون اعتماد نداشته باشد؟

در یک برنامه پرچالش، نکات کلیدی درباره توسعه مکانیزاسیون کشاورزی مطرح شد و کارشناسان بخش دولتی و خصوصی در این برنامه تلویزیونی، درباره نقاط قوت و ضعف روند مکانیزاسیون کشاورزی به بحث و گفت‌و‌گو پرداختند.

در ابتدا، تعدادی از کشاورزان با برنامه تماس گرفتند و از کمبود کود و سم گله‌مند بودند و این نقیصه را باعث افت تولید در مزارع برشمردند. یکی دیگر از کشاورزان، از نارسایی‌های خدمت‌رسانی به مناطق مختلف، به ویژه مناطق دورافتاده سخن گفت و نتایج این نارسایی‌ها را مهاجرت جوانان به شهرها عنوان کرد.

سپس یک سیب‌زمینی­کار، از فروش هر کیلو سیب‌زمینی به مبلغ یکهزار تومان گله نمود و یکی از علل کم‌باری مزارع سیب‌زمینی را گران شدن نیرومحرکه و ادوات ذکر کرد و عاقبت کاشت سیب‌زمینی را ورشکستگی زارعان دانست. یکی دیگر از کشاورزان، عدم اطمینان به بازار فروش را از عوامل بِلا فروش ماندن محصولات و دلیل گرانی کود و سم و آب بهای تولید عنوان کرد.

لازم به ذکر آن‌که در بحث مکانیزاسیون، گرانی ماشین­های کشاورزی و ناهماهنگی تعداد نیرومحرکه با ادوات و اهمیت توسعه مکانیزاسیون در افزایش بهره‌وری از موضوعات مربوط به این حوزه است.

 

دکتر توسلی از اساتید دانشگاه:

رمز موفقیت در این حوزه، مهندسی کشاورزی و داشتن دانش فنی است که فقط به تراکتور و ادوات مربوط     نمی‌شود، بلکه آبیاری برنامه‌ریزی شده نیز عملکردها را افزایش می‌دهد. امروز ضریب مکانیزاسیون حدود 3/0 است که نیرومحرکه به تنهایی نمی‌تواند این ضریب را اصلاح کند؛ زیرا گاهی تراکتور و کمباین ممکن است ترکیب زمین را تخریب کنند؛ به همین دلیل، بیشتر باید نهاد­ مکانیزاسیون را مورد توجه قرارداد؛ مثلاً کشوری مانند هند، در حال حاضر با تمهیدات ویژه، به بزرگ‌ترین تولید و صادرکننده گندم تبدیل شده است.

سعی ما باید بر این مهّم استوار باشد که ضریب مکانیزاسیون را از 3/0 به 3 تا 4 اسب بخار در هکتار برسانیم؛ ضمن آن‌که اقلیم و توجه ویژه به آن می‌تواند در کنار آفت‌شناسی‌ها و تغذیه به‌موقع گیاه، بر توسعه بهره‌وری در واحد سطح، مؤثر واقع شود. امروزه برای توسعه مکانیزاسیون کشاورزی کشورمان، حتی از دریافت تراکتورهای قدیمی و کهنه هم بازمانده‌ایم که باعث افزایش هزینه‌ها و قیمت‌های تمام شده تولید، بیش از قدرت خرید مصرف‌کننده شده است، ولی مکانیزاسیون فقط به داشتن تراکتور و کمباین محدود نمی‌شود، بلکه مثلاً به‌کارگیری آبیاری هوشمند از یک سو و تجهیز مزارع‌مان به ماشین‌های کشاورزی نیز از سوی دیگر می‌تواند کارساز باشد.

 

مهندس نامی، خطاب به دکتر پرویزیان، مجری برنامه:

گله‌مندی‌ها در نامه‌نگاری‌ها بسیار زیاد شده‌اند و نویسندگان این نامه‌ها عنوان کرده‌اند که نیازهایشان، شامل ماشین‌ها، بذر، کود، سم و به‌ویژه تراکتورهای دپوشده‌اند؛ ضمن آن‌که ناوگان ماشین‌های کشاورزی کشورمان بسیار فرسوده و از فناوری روز عقب افتاده شده و در تحویل نیاز­های کشاورزان به آن‌ها به مرور زمان به هدر می‌رود؛ به‌خصوص آن‌که بیش از نیمی از نیرومحرکه‌هایمان که قاعدتاً باید پس از 13 سال عمر مفید، از رده خارج شوند، بسیاری از آن‌ها با بیش از 30 سال هم در مزارع و جاده‌ها تردد می‌کنند.

 

دکتر عباسی، رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی:

امروز در بسیاری از حوزه‌های کشت و کار به درجات بالای مکانیزاسیون دست یافته‌ایم

در تعریف مکانیزاسیون به زبان ساده، کاربرد ماشین باید به انجام به‌موقع و کاهش مراحل عملیات زراعی و باغی و در نهایت، به سهولت کاری منجر و موجب تولید انبوه و اقتصادی محصول شود و علاوه بر آن، بذر، کود و سم را مدیریت کند؛ بنابراین فناوری فقط به تراکتور و کمباین منحصر نمی‌شود و آبیاری، گلخانه‌داری و سایر حوزه‌ها نیز در آن دخالت دارند؛ به‌طوری‌که در همین 3 ساله اخیر 130 هزار دستگاه تراکتور و 180 هزار دستگاه ادوات به مزارع رفته‌اند و کشت مکانیزه غلات 70 درصد و کشت برنج تا 90 درصد مکانیزه شده است.

البته در حوزه باغبانی هنوز عقب‌ماندگی از مکانیزاسیون داریم؛ به طوری که حدود 7/2 میلیون هکتار باغ‌های کشورمان به طور کامل مکانیزه نیستند، امّا همان‌گونه که شرح داده شد، امروزه حدود 620 هزار هکتار اراضی شالی تا 90 درصد مکانیزه شده و محصول ذرت در مراحل کاشت و برداشت هم مکانیزه انجام می‌شود؛ همان‌گونه که در کشت چغندر قند نیز همین روند حاکم است و عملیات زراعی در 8 تا 9 میلیون هکتار اراضی زیرکشت غلات نیز تا 95 درصد به صورت مکانیزه انجام می‌شود، ولی در زراعت گیاهان دارویی همان مشکل حوزه باغبانی وجود دارد.

جامعه کشاورزی کشورمان با ضریب امنیت بالای خوداتکایی، کشور را از واردات گندم در 4 سال پیاپی بی‌نیاز ساخته، واردات به حداقل رسیده و برنج را نیز به خوداتکایی رسانده؛ به‌طوری‌که از واردات آن کاسته شده است.

امروزه بیش از 450 هزار دستگاه تراکتور در مزارع در حال کارند و ضریب خودکفایی نیز به درصد قابل‌توجهی رسیده است که باعث شده تا سالانه حدود 120 میلیون تُن انواع محصولات کشاورزی در کشورمان تولید شود.

توزیع تراکتور از سال 89 تا 90 توسط این مرکز مدیریت می‌شده و در سال جاری نیز به تعداد 7500 دستگاه جذب قطعی شده و 1500 دستگاه دیگر هم به‌زودی جذب و در سال آینده نیز حدود 16 هزار دستگاه، تولید و توزیع خواهد شد.

مهندس نامی، رئیس هیئت مدیره انجمن اتماک:

اعداد و ارقام دولتی دکترعباسی را قبول ندارم

تمامی اعداد و ارقام ارائه شده توسط دکتر عباسی، پوشش دولتی دارند و معلوم نیست که تا چه اندازه­ای می­توانند واقعیت داشته باشند؟ البته در تلاش کشاورزان برای افزایش تولید شکی نداریم، ولی بخش دولتی نمی­تواند این موفقیت‌ها را به حساب خود بگذارد. در‌حال‌حاضر، بیش از 95 درصد ادوات کشاورزی در کشورمان تولید می­شود، ولی چند گِره کور در کارمان همواره وجود داشته و دارد.

مابین این بحث و گفت‌وگوها، تصاویری از تراکتورهای دپو شده نمایش داده شد که در محلی به طور انبوه نمایان بودند.

مهندس نامی در ادامه:

کشاورزان کشورمان قیم زیاد دارند؛ همان‌گونه که تراکتورسازی، تصمیم‌سازی‌های خاص خود را دارد و اکنون جای مهندس ابراهیمی، مدیر عامل تراکتورسازی و جناب خدارحمی، مدیر عامل بانک کشاورزی در این برنامه خالی است.

معلوم نیست که در تولید و توزیع تراکتور چه اتفاقی افتاده که نام تراکتورسازی را به عنوان «تافته جدا بافته» به کار می‌برند؛ زیرا شرایط ویژه و انحصاری و تضمینی بودن چرخه کار تولید و عرضه تراکتور در این کارخانه در مقایسه با سازندگان ادوات که رقبای بسیار زیادی هم دارند، موقعیت سازندگان ادوات را متزلزل می‌کند.

آمارهای دکتر عباسی مانند کشورهای اروپایی است؛ زیرا خودکفایی‌های ذکر شده توسط ایشان کاملاً غلّو است. اگر وزارت جهادکشاورزی سهمیه­‌هایی را مشخص می‌کند، پس چرا تراکتورسازی آن را رعایت نمی‌کند و قیمت‌ها نیز نوسان زیادی دارند و بسیار بالا هستند؟

دکتر عباسی: ما باید یکدیگر را بیشتر تحمّل کنیم و به افزایش قیمت‌های تراکتور زیاد اعتراض ننماییم.

دکتر پرویزیان: پیام یک شالی‌کار حاکی از آن است که «من تا زانو در گِل و لای هستم؛ آنگاه دکتر عباسی از خوداتکایی مکانیزاسیون شالی صحبت می­کند.»

پیامک از کشاورزان: سراسر به صحبت‌های دکتر عباسی اعتراض داریم؛ زیرا همیشه صحبت‌های ایشان دلنشین است، ولی در عمل، دچار کمبودهایی هستیم.

دکتر توسلی: ارائه آمارهای رنگین قطعاً نمی­تواند سفره مردم را پر بار کند؛ زیرا اهداف تعیین شده همواره نارسا بوده‌اند و در این راستا، هر مسئولی قصد دارد تا با وعده و وعیدها و ارائه آمارها و ارقام «من درآوردی»، وزن خودش را بالا ببرد.

کشاورزی در جهان با ریسک‌های بالایی صورت می­گیرد و به کمک دانش بومی رشد می­کند و گاهی بسیاری از عوامل وقفه در تولید، ناگهانی اتفاق می‌افتند که کشاورز را دچار مشکل و بحران می‌کنند. امروزه در ایران، قوت مکانیزاسیون بیشتر در برداشت نمایان می‌شود و مکانیزاسیون پیش و پس از برداشت دچار وقفه است.

دکتر پرویزی: چرا در پیام‌ها قیمت تراکتور 190میلیون تومان است و همین تراکتور در جای دیگر به قیمت 300 میلیون تومان عرضه می­شود؟ در حوزه‌های کشاورزی، هر مسئولی ادعا می‌کند که کارش را خوب انجام می­دهد؛ درحالی‌که این هماهنگی‌ها در اصل وجود ندارند؛ به‌طوری‌که مشکل اساسی فقط تراکتور و کمباین نیست، بلکه در تأمین پمپ­های آبیاری و تجهیزات مربوطه نیز نارسایی‌ها­ی جدّی وجود دارد.

دکتر پرویزی در ادامه، پیامی را خطاب به دکتر عباسی با این مضمون خواند: «ما امسال به دلیل دسترسی نداشتن به تراکتور، مزرعه‌مان را با گاو شخم زدیم.»

مهندس نامی: پیام این کشاورز با نوع کارش، می‌تواند جواب دندان‌شکنی به دکتر عباسی باشد.

مهندس بازرگان: در حوزه مکانیزاسیون، کشاورزان دچار مشکل و چالش‌های جدّی هستند؛ برای مثال، امروز کمباین کلزا در دسترس نداریم و دانه کلزا با کمباین‌های غلات برداشت می‌شود که به ریزش فراوان محصول می‌انجامد. همچنین تراکتورداران و کمباین‌داران در تأمین لاستیک، سوخت، باطری و قطعات مورد نیاز، دچار مشکل هستند.

با ارسال نامه‌های متعدد، از مرکز توسعه مکانیزاسیون درخواست پاسخ کردیم که چرا سوخت هنوز با نارسایی‌هایی روبه‌رو است و سئوالات اصلی ما این بود که چرا تراکتور به بازار آزاد راه پیدا کرده و به قیمت‌های گران‌تر عرضه می‌شود؟ البته واضح است که مشکل عمده در راه توسعه مکانیزاسیون، عدم دریافت مشاوره از تشکل‌های مربوطه است؛ ضمن آن‌که دکتر عباسی همیشه با آمارها بازی می‌کند و از این بازی، واردات را رونق می‌دهد تا عده‌ای خودآگاه یا ناخودآگاه از آن ضرر ببینند و عده‌ای به‌ویژه تولیدکننده‌ها از آن متضرر شوند.

دکتر عباسی: در جامعه کشاورزی کشورمان 5/4 میلیون بهره‌بردار داریم که بسیاری از آن‌ها نیز با افزایش قیمت ادوات کشاورزی مواجه شده­اند؛ زیرا قیمت آن تا 3 برابر افزایش یافته است. تراکتورسازی از سال 98 تا 99 به میزان 15 تا 20 درصد افزایش قیمت داشته و بیشترین افزایش قیمت نیز در سال 1397 رخ داده است. البته تقاضاها زیادند، ولی حوزه صنعت هم کم‌کاری کرده است. علیرغم تحریم‌ها، سعی داریم که مایحتاج مردم را تأمین کنیم و بدین منظور، مخاطب ما تراکتورسازی است که ظرفیت تولید سالانه 30 هزار دستگاه تراکتور را دارد، ولی نصف این ظرفیت را تولید می‌کند. ما یک میلیون و 200هزار شالی‌کار داریم که مشکل مکانیزاسیون 90 درصد آن‌ها حل و فصل شده­ است.

دکتر پرویزیان: چرا قیمت تراکتور در بازار آزاد، بسیار گران‌تر از قیمت کارخانه تراکتورسازی شده است؟

دکتر عباسی: این گرانی به دلیل افزایش تقاضاها نسبت به عرضه است و این سئوال نیز می­تواند مطرح شود که چرا ادوات‌سازها، هفته به هفته قیمت‌های خود را افزایش می‌دهند، ولی افزایش قیمت تراکتورها را قبول ندارند؟

دکتر پرویزی: چرا قیمت تراکتور و خودرو را با هم مقایسه می­کنید؟

دکتر عباسی: زیرا هر دو در تعرفه‌ها و استانداردها در ردیف یکدیگرند.

در میان برنامه، کارخانه‌ای تعطیل‌شده به نمایش گذاشته و اظهار شد که دولت، صنعت بخش خصوصی را فراموش کرده و اگر چوب لای چرخ­ها نگذارد، ما خیری از او نمی­خواهیم.

مهندس نامی در ادامه: در پاسخ به ادعای دکتر عباسی که چرا قیمت‌های ادوات را هفتگی افزایش می‌دهید، باید بگویم که به هیچ وجه این چنین نیست؛ زیرا نه تنها این افزایش هفته به هفته اتفاق نمی­افتد، بلکه هر سال هم نمی‌توانیم ادوات تولید شده خود را افزایش قیمت دهیم. به عنوان مثال، روز سی­ام دی ماه سال گذشته، قیمت ورق نمره 2 هر کیلو 4500 تومان بود، ولی امروز آن را کیلویی 18 هزار تومان می‌فروشند؛ با این حال، ادوات‌سازها قیمت محصولات خود را تا 400درصد افزایش نداده‌اند. از شما انتظار داریم که ما سازندگان ادوات را در شرف ورشکستگی، مورد اتهام قرار ندهید. شواهد و قرائن نشان می‌دهند، همان بلایی که بر سر مزارع و کشت و کارهای ما آمد و کوچک شدند، امروز می‌خواهد بر سر صنعت‌های بزرگ کشورمان بیاید.

حسین صالحی، مدیرعامل تراکتورسازی سیرجان: اگر عمر مفید هر دستگاه تراکتور را 13 سال در نظر بگیریم، سالانه 50 هزار دستگاه تراکتور نیاز داریم؛ در حالی که امروزه ناوگان نیرومحرکه ما بسیار فرسوده شده و بسیاری از کشاورزان برای عملیات زراعی خود به بهره‌گیری از حیوانات روی آورده­اند!

متأسفانه ما در این صنعت متولی دلسوز نداریم و معلوم نیست که حامیان ما چه کسانی هستند؛ ضمن آن‌که قیمت تراکتور نیز سال به سال در حال افزایش و این روند برای تراکتورهای از قبل وارد و دپوشده در انبارها نیز کاملاً مشهود است. توصیه می­کند که اگر مرکز توسعه مکانیزاسیون صادق است، تراکتورهای وارداتی طی سال­های اخیر را ردیابی و قیمت‌های عرضه آن‌ها را ارزیابی کند.

یک باغدار: 5 سال است التماس می­کنیم، ولی هیچ کس جوابی به ما نداده که بالاخره چه هنگام از سنجش دولتی برای مشاهده کمبودهایمان به مزارع ما مراجعه می­کنند تا ما هم فقط به وعده‌ها دلخوش نمانیم؟

دکتر عباسی: ما باید منشور صنعت ماشین‌های کشاورزی را تدوین کنیم و از سایر صنایع، جایگاه بهتری داشته باشیم. هم‌اکنون خودرو و موتورسیکلت، جایگاه مناسب خود را دارند. در بخش کشاورزی تعداد 550 هزار دستگاه تراکتور، 17 هزار دستگاه کمباین و 280 هزار دستگاه انواع ادوات داریم که آن‌ها نیز باید جایگاه خود را پیدا کنند تا ما هم بر این اساس، بتوانیم تحقق مکانیزاسیون را رقم بزنیم؛ درحالی‌که معلوم نیست چه تعداد از این تراکتورها، کمباین‌ها و ادوات، فرسوده‌اند یا در مزارع کار می‌کنند و اصولاً آیا با هم سازگارند؟ چرا وقتی نیاز بخش، سالانه 30 هزار دستگاه تراکتور است، این نیاز تأمین نمی‌شود؟

حدود 280 تولیدکننده و عرضه‌کننده ماشین‌ها و ادوات کشاورزی در کشور وجود دارد و همین تعداد نیز در زمینه آبیاری تحت‌فشار فعالند که ما می‌توانیم مدیریت آن را بهینه و هماهنگ کنیم. این ناملایمات در همین 7 و 8 ماه اخیر اتفاق افتاده که می‌توانیم در بهینه‌سازی این مجموعه همّت کنیم. سازندگان بذرکار کشورمان در این چندساله، تعداد قابل توجهی بذرکار و سمپاش تحویل کشاورزان داده­اند.

تراکتورسازی در حالی که در ماه 22 روز کاری داریم و در تصویر هم نمایش داده شده، تعداد حدود 2هزار دستگاه تراکتور دپو شده دارد که قرار است به متقاضیان عرضه کند. این ذخیره‌سازی‌ها در سال‌های گذشته نیز اتفاق افتاده است؛ بنابراین نمی­توان نام این کارخانه را «سلطان تراکتور» نهاد؛ زیرا این تراکتورها در انتظار قیمت‌گذاری و در فهرست قرار گرفتن برای توزیع هستند. قبول داریم که نوسان قیمت وجود دارد و تقاضاهای واقعی و کاذب نیز در کنار هم قرار دارند، ولی باید تحمّل کنیم.

گفته می‌شود که تمامی معاونان مرکز توسعه مکانیزاسیون، رقیب بخش خصوصی هستند. اگر باور ندارید، لطفاً این مسئله را از نزدیک در روزنامه‌های رسمی مربوط به تشکل‌های رقیب رصد بفرمایید، ولی از آنجا که دکتر عباسی در برنامه روز دوم حضور نداشت، مجری، وی را که گویا برنامه را در منزل دنبال می‌کرد، مورد خطاب و پرسش قرار داد که البته هنوز جوابی در این خصوص دریافت نشده است.

از میان گفته‌ها و شنیده‌های صنعتگران کشاورزی:

• چرا بلبرینگ تراکتور دروگر 300 هزار تومانی که قبلاً 50 هزار تومان بوده، به 6 برابر افزایش یافته است، ولی یک دروگر را نمی­توان به 6 برابر قیمت فروخت؟

• ریخته‌گری آلومینیومی که قبلاً 20 هزار تومان تمام می­شد، هر کیلو 80 هزار تومان شده است؛ زیرا از کیلویی 5 هزار تومان به 25 هزار تومان افزایش یافته است!

• میلگرد فولادی که در گذشته نه چندان دور، هر کیلو 6 تا 7 هزار تومان بوده، امروز 6 برابر گران شده است.

• با افزایش قیمت مواد اولیه صنعت، فکر می‌کنید کارخانه‌های حتی عاشق پیشه هم دوام می‌آورند؟

• امروز صنعتگران کشاورزی می­گویند اگر مواد اولیه داخل انبارها­یمان را در بازار بفروشیم، حدود 300 درصد سود نصیبمان می‌شود، ولی اگر آنها را برای دستگاه‌های روی خط تولید به کار ببریم، فقط ممکن است خوش‌بینانه 20 درصد سود کنیم.

دکتر ابوذری در پایان گفت: قرار بود برنامه را جمع‌بندی کنیم که زمان برنامه سپری شد؛ با این حال باید گفت که تحریم‌ها روی ساخت ادوات تأثیری نداشته و در توزیع ناهماهنگ تراکتور با ادوات، بیشتر سوء‌مدیریت‌ها مشاهده می شوند.

 

مهر99-سال41-شماره490-ص8