اهداف تحقیقاتی به همراه آموزش و ترویج آینده‌نگرانه است

در نشست خبری دکتر بازرگان، معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با اصحاب رسانه، معاونان این سازمان، مرکب از دکتر زارع، قائم مقام سازمان، دکتر علی مؤیدی، معاون آموزش و ترویج سازمان تات، دکتر جوادی، معاون پژوهش، دکتر محبوبی، معاون منابع انسانی، مهندس خشنود، مدیر کل دفتر ریاست، خانم مهندس فدایی، رئیس روابط عمومی سازمان و خانم نصرالهی، رئیس روابط عمومی حوزه آموزش و ترویج در این بحث حضور داشتند و هر یک به سهم خود نیز به پرسش­های حاضران پاسخ گفتند.

دکتر بازرگان با شرحی پیرامون عملکردها و اهداف این مجموعه، باب گفت و شنودها را گشود و در ادامه به پرسش­ها و تحلیل­های اصحاب رسانه پاسخ داد.

وی گفت: همزمان با قدمت 7 ساله دولت، تا به حال 3 رئیس سازمان تعویض شده­اند که بیشترین سهم رونق را 2 مدیر قبلی به عهده داشته­اند. بخش کشاورزی رسالت اصلی خود را در تولید می‌داند که همزمان باید به حفظ و پایداری منابع، سرمایه، بهره­برداران و دانش نیز بیندیشد. امروزه در منابع آب و خاک بیشترین محدودیت ایجاد شده که سرمایه‌های تزریقی می­تواند به این منابع کمک کند. در 8 سال اخیر، اتفاقات جالبی روی داده؛ به طوری که مجموع تولید از 97 میلیون به 120 میلیون تُن رسیده است.

اثر دستاوردهای تحقیقات را می‌توان در گرایش­­های اقتصادی کشور، از جمله تغییر کشت بهاره به پاییزه، کیفیت کود، پرورش میگو، پرورش ماهی در قفس، پرورش «تیلاپیا»، زراعت چوب و آبخیزداری مشاهده کرد. این سازمان با پشتوانه دانش کشاورزی در 6 حوزه فعال است:

 

1- پژوهش و فناوری

شاخص پژوهش و فناوری، میزان خروجی آن است، نه ورودی­ها که هر ساله، یافته­های پژوهشی قابل ترویج، منتشر می­شوند. در سال 92 تعداد 121 یافته پژوهشی داشته‌ایم که در سال 98 به 471 افزایش یافته است که آثار آن را می­توان در حوزه‌های زراعی و باغی مشاهده کرد. پژوهش و فناوری در این سال‌ها با رشد 270 درصدی توأم و در حوزه زراعی 111 مورد و در حوزه باغی نیز 411 مورد بوده است و تحقیقات درباره 5 رقم نیز در بخش خصوصی انجام شده که بدین ترتیب، سبد پر محصول دیم گسترش پیدا کرده است.

در تجاری‌سازی دانش فنی و فناورانه طی 14 قرارداد، به رشد 130 درصدی دست‌ یافته‌ایم و در سال 98 تعداد 32 قرارداد در این زمینه بسته‌ایم. در 15 سال اخیر، شرکت­های دانش‌بنیان به 279 شرکت توسعه یافته‌اند و در سال 98 نیز به تعداد 800 شرکت دانش‌بنیان افزایش یافته است.

 

2- تولید محصولات فناورانه

در تولید بذور گیاهی خوداتکایی وجود دارد؛ به طوری که در سال 98 این عرصه معادل 28 درصد رشد داشته است.

 

3-ثبت و نظارت کیفی

در این حوزه با 29 درصد رشد مواجه بوده‌ایم؛ به طوری که ثبت 320 عددی در سال 92، به 426 عدد در سال 98رسیده است و به رشد 2779 درصدی نهال شناسنامه‌دار دست یافته‌ایم که به احداث باغ­های جدید اختصاص دارند.

از حدود 25 هزار نهال شناسنامه‌دار به 730 هزار نهال در سال 98 رسیده‌ایم و پیوستن کشور به سازمان OECD برای دریافت تأییدیه و امکان صادرات در سال 94، سیستم ثبت و کنترل کیفی کود با حدود 13000 برند فرمول کودی و نزدیک به 100 هزار شماره ثبت از دیگر دستاوردها بوده و البته 2000 متقاضی نیز نتوانسته­اند تأییدیه کیفیت و استاندارد دریافت کنند که بازار ایران روی آن‌ها بسته شده است.

در دو حوزه ترویج و آموزش، شاهد رویدادهایی مثبت بوده‌ایم. ترویج با 8 هزار مروج، بهینه‌سازی شده و هر پهنه به یک مسئول واگذار گردیده، اطلاعات به سامانه‌های اطلاعاتی برای ترویج در مزارع منتقل شده و 150 هزار مروج معیشتی به مراکز خدمات معرفی شده‌اند که آثار آن­ مشهود است. مجموعه آموزش و ترویج، سهم مؤثری در این زمینه داشته‌اند؛ به‌طوری‌که در سال 93 به هر نفر 33 دقیقه خدمت‌رسانی شده؛ درحالی‌که در سال 98 این زمان به 132دقیقه رسیده که افزایش 5/2 برابری زمان برای آموزشگر ایلاتی را در بر داشته است.

 

6- مدیریت تنوع ژنتیکی

اتفاق جالب در این زمینه، شکل‌گیری قانون بهره‌برداری از منابع ژنتیکی بوده است تا از این ثروت ملی، حداکثر بهره‌برداری صورت بگیرد.

گونه­های منحصر به‌فرد ژنتیکی بومی در این حوزه قابل توجه‌اند. در این راستا، بحث چابک­سازی هفت حوزه در یک چتر مدیریتی وجود داشته که مراکز مربوطه از 68 واحد به نصف تقلیل یافته و واحد مدیریت ژنتیکی تشکیل شده و رتبه‌بندی تولیدکننده‌­های بذر در سامانه متناسب زراعی قرار گرفته است. باغ مادری محصولات دانه‌دار و هسته­دار با نظام گواهی محدود برای ارائه گواهی­های بومی به محصولاتی مانند برنج و گیاهان دارویی از دیگر اقدامات است.

در سال اخیر با وجود محدودیت منابع، ضایعات، پرمصرفی و بدمصرفی، 30 درصد رشد داشته‌ایم و در تولید روغن نیز خوداتکایی اندکی داریم؛ به‌طوری‌که رقم 12درصد در سال 92، امسال به 16درصد رسیده است؛ به هر حال، مصرف 19 کیلو روغن به ازای هر نفر در کشورمان، زیاد است.

در پارک علم و فناوری، تربیت کشاورزان آینده، بررسی صلاحیت حرفه­ای، همکاری با شرکت­های دانش‌بنیان و دریافت خدمات مشاوره فنی بخش کشاورزی، از تمهیداتی است که می­تواند مدیریت‌ها را برای خدمت‌رسانی به کشاورزان تقویت کند.

امروزه، نسبت تعداد مروج (به تعداد 8 هزار نفر) به بهره­برداران 5 برابر افزایش داشته و این مّهم باید توسط 38 هزار نفر مددکار که به صورت ملی انتخاب می‌شوند، تحقق یابد؛ زیرا آنان زبان کشاورزان را می‌دانند.

در سال گذشته، بین ستاد نیروهای مسلح و وزارت جهاد کشاورزی تفاهم شد که نیروهایشان را یک ماه صرف ترویج کنند. سال گذشته، تعداد 60 هزار نفر نیرو بنابر آمار خودشان در پادگان­ها حضور داشته‌اند.

 

سئوال کلیدی: دانشگاه­ها و وزارت علوم پس از 4 سال مهندس­های کشاورزی را به بازار کار عرضه می‌کنند، ولی آیا به مسئولیت‌پذیری آن­ها اطمینانی وجود دارد؟

در رشته­های کشاورزی در همان ابتدا، حوزه‌های مختلف را به دانشجویان می­سپارند که البته تخصصی بودن این حوزه‌ها قابل توجه است. در تفاهم‌نامه با وزارت علوم قرار بر این شده که تمام دانش‌آموختگان 6 ماه در ایستگاه­های تحقیقات کارآموزی کنند تا کارورزی آن­ها سنجیده شود و توفیق در خدمت‌رسانی‌شان به منصه ظهور برسد.

 

• منظور از تبلیغات سوء برای مصرف گرایی چیست و این‌که گفته می­شود دنیا به دهکده جهانی تبدیل شده است، چه توجیهی دارد؟

• آن دسته از روستاییانی که قصد دارند اندوخته­های خود را به کالاهای لوکس اختصاص دهند و بستر تولید را از سرمایه­گذاری خالی بگذارند، یک نوع بدمصرفی را به وجود می­آورند؛ به عنوان مثال، تهاجم در فرهنگ لباس پوشیدن و امثالهم نیز فقط یک نوع مصرف‌گرایی منفی را به وجود می‌آورد.

دانش مهندسی ژنتیک علمی است که به بسیاری از مدیریت­های تولید کمک می‌کند و اصلاح ژنتیک بی‌هدف، تأثیراتی منفی دارد.

پیشرفت‌های دانش فنی بشر بارها به کمک آمده است، ولی مصرف بی‌حساب نهاده‌هایی چون کودهای شیمیایی، آفت­کش­ها و ظروف پلاستیکی، تبعاتی را نیز در بر دارد.

کشور باید در پژوهش بی‌حد و مرز در حوزه مهندسی ژنتیک کار کند و نتایج آن را انتقال دهد؛ زیرا امروز توان فنی خوبی در کشور وجود دارد، ولی محصولات تراریخته تولید نمی‌کنیم و نباید فضای جامعه را بدون تحقیق، ملتهب کنیم.

در هر روند تحقیقاتی، نکات مثبت و منفی وجود دارد، ولی هنوز نمی‌توانیم قاچاق بذرهای تراریخته را مدیریت کنیم؛ زیرا محصولات تراریخته فقط وارد می­شوند و محصولات وارده در چرخه تولید صنایع تبدیلی و غذایی قرار می‌گیرند؛ ضمن این‌که دانه‌های روغنی تراریخته پس از فراوری، تبعات منفی خود را از دست می­دهند.

 

• نقش رسانه­ها را در تقویت تحقیقات، آموزش و ترویج چگونه می‌بینید؟

• در ارتباط با رسانه، باید به تقویت روابط عمومی سازمان بپردازیم؛ زیرا تا به حال، جایگاهی رفیع به آن، به‌ویژه در روابط عمومی آموزش و ترویج داده نشده و انتظار داریم که صدا و سیما به این دو عامل مّهم، اهمیت مضاعفی بدهد؛ ضمن آن‌که رسانه­ها به درستی به میدان آمده­اند و امیدواریم وزن بحث­ها و تحلیل­ها سنگین‌تر شود.

در جلسه‌ای که با عنوان گردهمایی توسط همکاران تشکیل شد، رؤسای سازمان­ها، فصل کشت را در پاییز بررسی کردند و حوزه­های دیگر نیز مورد توجه قرار گرفتند؛ چراکه دو محدودیت کرونا و تشدید تحریم­ها، برنامه­ریزی ترمیم شده‌­ای را می­طلبد و در این میان، برخی کشت‌ها به برنامه­های درازمدّت و گاهی نیز کوتاه‌مدّت احتیاج دارند.

در ادامه این بحث، دکتر زارع توصیه کرد که حداقل یک بار در ماه، کمیته­ای چند نفره تشکیل شود تا کمک مشاوره‌ای برای سازمان باشد. این پیشنهاد مورد موافقت رئیس و معاونان سازمان و مورد استقبال مدیران نشریات تخصصی قرار گرفت.

• امروز 2/4 میلیون نفر بهره­بردار باید سعی کنند که مطالبه­گر باشند تا خواسته­های آنان به عنوان خوراک عملیاتی این سازمان تلقی شوند و سازمان نتایج آن‌ها را ارائه دهد.

در 40 سال آینده، امنیت غذایی کشورمان می­تواند به کمک تحقیقات در زیر مجموعه­ها ترمیم شود؛ آیا روند رو به رشد آن را در حوزه‌های مختلف در نظر گرفته‌ایم؟ برای مثال، چرا در چغندرقند بازگشت به عقب داشته­ایم؟

• از 165 میلیون هکتار، 18 میلیون هکتار در چرخه تولید داریم و اگر اراضی کم آب و آیش را از آن کسر کنیم، حدود 14 میلیون هکتار باقی می‌ماند که بیش از این، امکان گسترش نداریم؛ مگر آن‌که بهره­وری ارتقاء یابد و کاربرد دانش فنی تقویت شود که می­تواند از طریق ژنتیک، مدیریت و امثالهم اتفاق بیفتد.

پرسش آن است که آیا شرایط تحقیقات کشور می­تواند پشتوانه این کار مهّم باشد؟ پاسخ آن است که تأمین و ارتقای نهاده‌های لازم را می­طلبد تا نیازهای ضروری مردم نیز برآورده شود.

حدود 2 هزار هیئت علمی در این مجموعه و حدود 4 هزار نفر هیئت‌ علمی در دانشگاه‌های دولتی (غیر از دانشگاه آزاد) داریم و یک سوم متخصصان نیز صاحب‌نظران دولتی را تشکیل می‌دهند که ارزش زحمات آن‌ها را می‌دانیم.

قدر مسلّم، پژوهش‌های آموزش‌محور، به تنهایی با پایان‌نامه­ها شکل نمی­گیرند؛ زیرا افزایش­ دانش فنی را می­طلبد که در این رابطه در دستورالعمل جدید، اعتباردهی به فعالیت همکاران را مکتوب و سعی کرده‌ایم پرسش­های خود را عملیاتی کنیم.

با تأسیس پارک ملی فناوری، می‌توانیم به شرکت­های دانش‌بنیان فرصت­های جدید بدهیم تا با سرمایه­گذاری در دانش فنی و تحقیقات، رشد کنند؛ زیرا برای توانایی در آینده باید دانایی­های لازم نیز وجود داشته باشند.

قدر مسلّم50 میلیون دلار بودجه در سال برای 20 مؤسسه تخصصی تحقیقاتی، بسیار اندک است. کشور به واردات بذرهای سبزی و صیفی، حدود 100 میلیون دلار ارز تخصیص می­دهد؛ در حالی که واردات نهاده‌های دامی چند صد میلیارد دلار است. ناگفته نماند که امروز یک محقق در کشور کانادا، سالانه 5 میلیون دلار دریافتی دارد.

حوزه دانش بیش از این‌ها به توجه احتیاج دارد؛ زیرا تحقیق به مثابه داخل یک اتاق تاریک برای پیدا کردن راه­هایی است که هزینه‌بر، ولی آینده‌سازند.

 

دکتر محمودی:

موفق شدیم که مجوز استخدام تعداد 1700 نفر را به عنوان کارمند دریافت کنیم.

صرف صد میلیون دلار برای واردات بذرهای سبزی و صیفی، یعنی برآوردن 98 درصد نیاز کشور که فقط 2 درصد خوداتکایی این حوزه را در برمی­گیرد؛ با این حال، 6 رقم سبزی و صیفی را مورد تحقیقات قرار داده‌ایم تا 2 درصد به 20 درصد ارتقاء یابد؛ چراکه صنعت بذر در تمام جهان خصوصی است.

در دهه 70 فقط در20 هزار هکتار چغندرقند کشت می­شد که امروز به 100 هزار هکتار رسیده است و امیدواریم در سال آینده، این سطح زیرکشت افزایش یابد. کاهش سرانه مصرف 30 کیلو به ازای هر نفر در مقایسه با میانگین مصرف 20 کیلو در سطح جهانی، قابل تعمق است.

 

دکتر جوادی، معاون پژوهش:

• آیا با اعتبارات اندک می­شود وعده‌های بزرگ داد؟

• اعتبارات افزایش یافته، ولی کافی نیست و حتی بر اساس نیاز، کاهش هم یافته است؛ ضمن آن‌که هزینه پژوهش نسبت به گذشته افزایش یافته و بودجه‌ها جوابگوی تجهیزات فرسوده و قدیمی نیست.

 

• استارت­آپ‌ها چه نقشی دارند؟

• نقش «استارت­آپ­ها» قابل تعمق است، ولی هنوز چشمگیر نیست و 873 عدد از این شرکت­ها در بخش خصوصی همکار این مجموعه‌اند.

 

دکتر ماکن علی، رئیس سازمان دامپزشکی شایسته است پاسخ دهد:

 

• سلامت دام و طیور را چگونه تضمین می­کنید؟

• تعیین سلامت دام و طیور را سازمان دامپزشکی بر عهده دارد و واکسن­ها و افزودنی­ها را باید از طریق این سازمان پیگیری کرد؛ زیرا مؤسسه رازی با یکصد سال قدمت و تجربه این وظیفه را به عهده دارد. این مؤسسه در سال 93 تعداد 3 محصول جدید و در سال 98 تعداد 9 محصول را عرضه کرده است.

 در تولید 14 واکسن در سال 98 به میزان 3500 دوز رسیده­ایم و 9 محصول جدید نیز طی 8 سال گذشته معرفی شده­ اند.

 

مهر99-سال41-شماره490-ص4