رژیم غذایی بهتر برای زندگی بهتر
تقریباً تمامی چربی‌های سرم خون انسان به صورت ترکیبات پیچیده‌ای همراه با پروتئین‌هایی به نام «لیپوپروتئین» منتقل می‌شوند و به اختلالاتی که در سوخت‌وساز این مولکول‌های درشت رخ می‌دهد و به افزایش غلظت آنها منجر می‌شود، «هیپرالیپوپروتئینمی» یا افزایش چربی خون می‌گویند. افزایش چربی‌های خون میتواند سبب تورم حاد لوزالمعده (پانکراتیت حاد) و افزایش احتمال تشکیل سنگ‌های صفراوی شود و ممکن است در روند بیماری کبد چرب و ایجاد دانه‌های زرد رنگی موسوم به زانتوم نیز نقش داشته باشد.
زانتو‌م‌ها که بر اثر تجمع چربی در تاندون یا پوست شکل می‌گیرند، ممکن است دردناک بوده یا از نظر زیبایی برای بیمار غیرقابل پذیرش باشند. انواع خاصی از لیپوپروتئین‌ها، نقش اساسی در ایجاد تصلب شرائین دارند.
در حال حاضر، یکی از مهم‌ترین مسائل مورد اختلاف نظر، نقش مواد غذایی مصرفی در تصلب شرائین است که یکی از علل اصلی مرگ در سراسر جهان می‌باشد. سؤال اصلی این است که آیا تغییر رژیم غذایی، به خصوص کاهش کلسترول و چربی‌های اشباع (نظیر چربی‌های کره، تخم‌مرغ و گوشت)، مقدار چربی‌های مضر سرم خون را کاهش داده و از ایجاد تصلب شرائین پیشگیری می‌کند؟
گزارش‌های متعدد بیانگر آنند که کاهش مصرف اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع در چند هفته، سبب کاهش 10 تا 15 درصدی مقدار کلسترول سرم خون می‌شود و احتمالاً از سرعت تجمع وسیع استرهای کلستریل در محل توده‌های گرفتگی عروقی (پلاک‌های آتروسکلروتیک) خواهد کاست. همچنین کاهش سطوح لیپوپروتئین‌های مسدودکننده (آتروژنیک) در سرم خون و مهار اکسیداسیون آنها به فعالیت عامل شل‌کننده E و C آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی، یعنی ویتامین‌های سلول‌های دیواره رگ‌ها کمک می‌کند.
عامل شل‌کننده سلول‌های دیواره رگ، ترکیبی طبیعی است که با اثر بر سلول‌های عضله صاف سرخرگ‌ها، سبب اتساع شریان کرونر قلب شده و مانع کاهش خون‌رسانی ناشی از گرفتگی عروقی می‌شود.
راز کبد ماهی
روغن‌های گیاهی (روغن ذرت و آفتابگردان) و روغن ماهی، محتوی اسیدهای چرب غیراشباع و منابع خوب چربی‌های کاهش‌دهنده کلسترول هستند.
بیش از اسیدهای n، اسیدهای چرب روغن ماهی متعلق به خانواده «امگا-3» موجود در روغن‌های گیاهی، اتصالات دوگانه دارند. اثر n چرب «امگا-6» یا «6-» چربی‌های رژیم غذایی در افزایش چربی خون به ویژه در بیماران با تری‌گلیسیرید بالا، ارتباط زیادی با طرز قرار گرفتن پیوندهای دوگانه در زنجیره کربن و اسید چرب دارد. اسیدهای چرب «امگا-3» روغن ماهی می‌توانند در بعضی بیماران مبتلا به افزایش چربی خون درون ساخت (لیپمی آندوژن) یا مختلط، تری‌گلیسیرید خون را بسیار پایین آورند، ولی در مقابل آن، اسیدهای چرب «امگا-6» که در روغن‌های نباتی موجود است میتواند در این بیماران سبب افزایش تری‌گلیسیرید شود.
بررسی‌های انجام‌گرفته در بریتانیا، هلند و ایالات متحده روی افرادی که رژیم معمول روزانه‌شان، حاوی 30 گرم ماهی بود، کاهش چشمگیر مرگ ناشی از بیماری‌های کرونر قلب را در مقایسه با افراد دیگر نشان می‌دهد.
در آزمایش‌های دیگری، روغن‌های حاوی «اسید ایکوزاپنتانوئیک» و «اسید دوکوزاهگزانوئیک» به دست‌آمده از کبد ماهی‌های آب سرد، به رژیم غذایی افزوده و تأثیراتی مانند دخالت بر روند التهابی، تغییر «PGI2» و «TXA2»، کاهش تولید مواد قطر عروق و به دنبال آن، تغییر تجمع پلاکتی و سوخت‌وساز کلسترول دیده شده است.
با وجود این، اسیدهای چرب «امگا-3» هنوز تحت بررسی‌های کارشناسان قرار دارند و امروزه فقط به‌عنوان مکمل غذایی (و نه در جایگاه داروهای درمانی همچون «لووستاتین» و ترکیبات مشابه) توصیه و مصرف می‌شوند.
اطلاعات دارویی
«امگا-3» به‌صورت کپسول یا مایع و ترکیبی از «مونو، دی» و عمدتاً تری‌گلیسیریدها (حداقل 45 درصد) معمولاً شامل «اسید آلفالینولئیک»، «اسید موروکتیک»، «اسید ایکوزاتترانوئیک»، «اسید کلوپانرونیک» و نسبتی از 18 درصد «اسید ایکوزاپنتانوئیک» و 12 درصد «اسید دوکوزاهگزانوئیک»، در فهرست داروهای رسمی جای دارد. این محصول به عنوان مکمل تغذیه‌ای به ویژه در افراد در معرض خطر بیماری عروق کرونر به میزان 1 تا 2 کپسول یا معادل آن به‌صورت مایع، سه بار در روز به همراه غذا تجویز می‌شود.
به دلیل افزایش آثار داروشناختی، باید از مصرف همزمان مهارکننده‌های تجمع پلاکتی (مانند تیکلید، پلاویکس و آسپیرین) با این مکمل دارویی خودداری شود. مسمومیت با اسیدهای چرب «امگا-3» تاکنون گزارش نشده است و عوارض جانبی مهم، به اسهال، افزایش گلوکز خون و خونریزی (معمولاً در دوزهای بالا) محدود می‌شود. در دوران بارداری و برای کودکان، منع مصرف وجود دارد و در مورد بیماران مبتلا به دیابت شیرین، نظارت بر سطح گلوکز خون و تأثیر داروهای آنها ضروری خواهد بود.
فروردین و اردیبهشت99-سال41-شماره 484 و 485-ص53