98-5-12
مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی، گروه سازماندهی و بهبود نظام‌های بهره‌برداری از ماشین‌ها:
تشکل‌های خبره خدمات مکانیزاسیون کشاورزی
بهره‌گیری از حداقل امکانات تا حداکثر بهره‌وری
در مرداد ماه 1394 فعالیت این تشکل‌ها قرار بود که رقم بخورد، امروز در کجای کار قرار داریم؟
با توجه به قیمت بالای ماشین‌های کشاورزی و عدم توان خرید کشاورزان و به منظور حمایت و خدمات‌رسانی به واحدهای خرده دهقانی و سامان بخشیدن به خدمات بعد از فروش ماشین‌های کشاورزی، کاربرد ماشین‌ها و ادوات به صورت جمعی و در قالب واحدهای ارائه‌دهنده خدمات مکانیزه (تشکل‌ها) به صورت اختصاصی در برنامه توسعه مکانیزاسیون کشاورزی به عنوان مناسب‌ترین روش در شرایط موجود پیشنهاد شده است. در این راستا، شرایط و ضوابط ایجاد واحدهای مکانیزاسیون از طریق مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی و همچنین طرح توسعه تشکل‌های مکانیزاسیون در بخش کشاورزی از طریق دفتر برنامه‌ریزی توسعه تشکل‌های بخش کشاورزی، معاونت ترویج با لحاظ نمودن نظرات مرکز توسعه مکانیزاسیون تدوین گردیده و اهمیت بهره‌برداری از ماشین‌ها و ادوات کشاورزی در طرح مذکور به طور کامل و جامع تعریف شده است. با توجه به اینکه مقرر شده است در برنامه پنج ساله چهارم تعداد 1100 واحد مکانیزاسیون کشاورزی در کل کشور ایجاد گردد، جهت بهره‌برداری صحیح و پایدار از چنین واحدهایی نیاز به حمایت جدی دولت و لازم به ذکر است طی ارزیابی‌هایی که از واحدهای مکانیزاسیون کشاورزی در استان‌های فارس، اصفهان، مرکزی، مازندران، کرمانشاه، تهران، ارومیه و بوشهر به‌عمل آمده، مشاهده شد تعدادی از واحدهای مکانیزاسیون کشاورزی بر اثر عدم حمایت کامل دستگاه‌های ذی‌ربط منحل گردیده‌اند. بنابراین در صورتی که واحدهای مکانیزاسیون موجود (تشکل‌های فعال) حمایت نشوند، در آینده‌ای نزدیک انحلال اکثر آنها حتمی است.
امتیازات ایجاد تشکل‌های خدمات مکانیزاسیون
1ـ از پراکندگی در توزیع نهاده‌ها
جلوگیری می‌شود.
2ـ از نهاده‌ها به موقع و به طرز صحیح استفاده می‌شود.
3ـ روش‌های مکانیزه کشاورزی به زارعان نشان داده می‌شود.
4 ـ عملیات زراعی با نرخ عادلانه و در عین حال فنی انجام می‌شود.
5 ـ مدیریت بهره‌وری مناسب از اسب بخار موجود از طریق این واحدها محقق می‌گردد.
6 ـ راندمان استفاده از نهاده‌ها بالا می‌رود.
7 ـ به فارغ‌التحصیلان کشاورزی نقشی فعال در بین کشاورزان داده می‌شود.
8 ـ باعث بالا رفتن راندمان کار و سوددهی کشاورزان خرده‌پا می‌شود.
مشکلات و تنگناهای تشکل‌های خدمات مکانیزه کشاورزی
1ـ تحویل یا توزیع بی‌رویه تراکتور به کشاورزان در حوزه فعالیت تشکل‌ها
2ـ صدور مجوز تشکیل واحدهای مکانیزاسیون توسط ارگان‌های مختلف به شرح ذیل:
الف ـ وزارت تعاون (اداره کل تعاون در سطح استان‌ها)
ب ـ سازمان تعاون روستایی
ج ـ طرح محوری گندم
د ـ مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی
تعدد مراکز تصمیم‌گیرنده در ایجاد تشکل‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل آسیب‌پذیری تشکل‌ها و عدم برنامه‌ریزی در سطح کلان است.
3ـ عدم ارائه آموزش‌های لازم در خصوص اپراتوری، سرویس، نگهداری و تعمیرات، به ویژه آموزش طرزکار تراکتورهای جدید با فناوری بالا که گاهی مشاهده شده روش بهره‌برداری از تراکتورهای جدید مانند تراکتورهای سابق بوده و اپراتورها اطلاع کافی در خصوص به‌کارگیری آنها را ندارند.
4 ـ عدم سازگاری شرکای واحد مکانیزاسیون که بر اثر ضعف مدیریت گاهی اوقات منجر به انحلال آنها گردیده است.
5 ـ عدم پرداخت هزینه خدمات ارائه شده توسط کشاورزان پس از اتمام کار (به دلیل نداشتن نقدینگی یا نسیه‌کاری)
6 ـ نبود تعمیرگاه‌های مجهز و همچنین تعمیرکار مجرب (به دلیل اینکه آموزش‌های لازم را اخذ نکرده‌اند و تعمیرات غیراستاندارد صورت گرفته و گاهی تراکتور در فرصت کوتاه چندین بار باز و بسته می‌شود).
7 ـ عدم دسترسی به قطعات یدکی اصلی که این موضوع تعداد تعمیرات را بالا برده و خسارت قابل‌توجهی به دستگاه وارد می‌کند و همچنین واحد مکانیزاسیون نیز باید هزینه زیادی را متحمل شود.
8 ـ پایین بودن درآمد حاصل از فعالیت‌های تشکل‌ها در مقایسه با سایر فعالیت‌های اجتماعی و آسیب‌پذیر بودن درآمد فوق (شرایط نامناسب جوی، تأخیر در پرداخت هزینه عملیات و گاه عدم پرداخت)
9 ـ عدم دسترسی به دریافت وام اضطراری در صورت نیاز
10ـ فقدان ماشین‌آلات مناسب (کاشت، داشت، برداشت)
11ـ عدم کیفیت ادوات و ماشین‌های کشاورزی تولید داخل و همچنین گران
بودن آنها
12ـ پرداخت 30درصد حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی
13ـ بالا بودن تسهیلات بانکی و پایین بودن زمان بازپرداخت وام
با توجه به موارد ذکر شده، ملاحظه می‌شود که جداً از آن تعداد از واحدهای مکانیزاسیون که در روستاها مشغول به کار بوده و خدمات ماشینی برای کشاورزان ارائه می‌نمایند (با عنایت به پرزحمت بودن این رشته شغلی و با آسیب‌پذیری که روبه‌رو هستند و اینکه حوصله زیادی را میطلبد)، جای تقدیر و تشکر دارد و لازم است که مسئولان، کارشناسان، محققان، اساتید دانشگاه‌ها و به ویژه مسئولانی که مستقیماً با این قشر در تعامل کاری هستند به هر شکل ممکن به کمک آنان بشتابند و اجازه ندهند که نسبت به این کار بی‌انگیزه شده و به انحلال تشکل‌ها بینجامد.
موارد حمایتی ایجاد تشکل‌های مکانیزاسیون
1ـ اعطای تسهیلات کم‌بهره بلندمدت جهت احداث تأسیسات و خرید ماشین‌آلات
2ـ تسریع در پرداخت تسهیلات از طریق منابع اعتباری
3ـ در اختیار قرار دادن ماشین‌آلات علی‌الخصوص تراکتور و کمباین بدون نوبت
4 ـ شماره‌گذاری تراکتورها و بیمه کردن آنها و قبول ماشین‌آلات به جای وثیقه از طرف مسئولان منابع اعتباری
5 ـ ایجاد صندوق اعتباری جهت پرداخت به موقع هزینه‌های خدمات مکانیزه به واحدهای مکانیزاسیون
6 ـ حذف بیمه و مالیات یا پرداخت درصدی از آن توسط وزارت جهاد کشاورزی
7 ـ اجازه تغییر کاربری جهت احداث تأسیسات واحد مکانیزاسیون با توجه به گواهی تأسیس صادره از طریق سازمان جهاد کشاورزی
8 ـ صدور مجوز و در اختیار گذاشتن نهاده‌های کشاورزی جهت توزیع و فروش به کشاورزان منطقه
9 ـ برنامه‌ریزی جهت آموزش فنی و تخصصی پرسنل واحدهای مذکور
10ـ تخصیص ردیف اعتباری مخصوص ایجاد واحدهای مکانیزاسیون جدید و همچنین توسعه و تقویت واحدهای مکانیزاسیون فعال موجود
