کمپوست سازی در ایران

98-10-32

به طور کلی کمپوست سازی مهم ترین بخش برای پرورش دهندگان قارچ خوراکی است. در واقع هر چه روی کیفیت کمپوست سرمایه گذاری شود و در ساخت آن توجه و دقت بیشتری مبذول گردد، به همان نسبت، تولید قارچ افزایش می یابد. در ایران کمپوست سازی را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
1-کمپوست سازی سنتی
2-کمپوست سازی مکانیزه
3-کمپوست سازی بسیار مدرن( اروپایی)

اکنون هر یک از روش های کمپوست سازی را مورد نقد و بررسی قرار می دهیم:

کمپوست سازی سنتی
این روش در بیشتر واحدهای کوچک و برخی واحدهای متوسط اجرا می شود. مشکلی که این روش دارد، به کارگیری نیروی انسانی بیشتر و پایین بودن کیفیت کمپوست است، زیرا در فاز اول کمپوست سازی، اختلاط مواد به وسیله تراکتور بیل دار صورت می گیرد و سپس کارگران با چهار شاخ کمپوست را قالب می زنند. با این عملیات نمی توان اختلاط خوبی به دست آورد (Mix) و در پایان برای پر کردن تونل پاستوریزه نیز کارگران با چهار شاخ کمپوست را به داخل تونل می ریزند.
اشکالی که در این مرحله به وجود می آید، این است که تکه هایی از کمپوست فشرده می ماند؛ لذا در حین سیر کلاسیون هوا در تونل، قسمت های فشرده از سیر کلاسیون هوا بی بهره می مانند و در پایان دوره پاستوریزه، کمپوست های متراکم فاقد «ترموفیل» می گردند. تجربه نشان داده است که به روش سنتی می توان حدود 12 الی 16 درصد قارچ برداشت کرد؛ بنابراین نتیجه می گیریم که این روش به هیچ وجه اقتصادی نیست.

کمپوست سازی مکانیزه
این روش در بیشتر واحدهای متوسط و برخی واحدهای بزرگ قارچ کاری متداول گردیده است؛ یعنی مراحل فاز یک را با ماشین آلاتی نظیر: میکسر، ترنر، تونل پرکن یا کمپوست ماشین سه کاره انجام می دهند و همچنین در فاز دو برای کشت کمپوست از دستگاه کیسه پر کن یک قلو یا دو قلو استفاده می کنند.
روش مکانیزه برای تولیدکننده دو مزیت عمده دارد: اول اینکه هزینه کارگری به میزان چشمگیری کاهش، ثانیاً کیفیت کمپوست افزایش قابل ملاحظه ای می یابد؛ زیرا در روش مکانیزه اشکالات روش سنتی برطرف می شود و با تجارب به دست آمده، با این روش می توان حدود 20 الی 25 درصد قارچ به دست آورد.

کمپوست سازی بسیار مدرن(اروپایی)
در روش بسیار مدرن، کلیه عملیات در فضای بسته (indoor) و بوسیله ماشین آلات پیشرفته انجام می شود. بطور اختصار در فاز یک، ابتدا مواد اولیه با «میکس لاین» ساخته می شود و بلافاصله داخل بونکر می گردد(Bunker) و پس از جابه جایی مرحله بونکر، کمپوست را به داخل تونل پاستوریزه می برند و سپس به تونل های اسپاون ران منتقل می گردد؛ یعنی فاز سوم را نیز در بخش کمپوست سازی طی می کند و در تمام این مراحل از ماشین آلات پیشرفته ای نظیر «میکس لاین». «فیلینگ کاست»، «وینچ» و «نوار نقاله» استفاده می شود. در پایان با دستگاه کمپوست بلوک ماشین، کمپوست را بصورت بلوک تولید و سپس برای مصرف، بارگیری می کنند که این کار در کمپوست سازی «آریا» واقع در استان قزوین انجام می شود. با این روش، کمپوست خوب و با کیفیت تولید می شود؛ اما نیاز به سرمایه گذاری کلان دارد؛ همچنین برای راه اندازی و نگهداری ماشین آلات مذکور به تکنسین ها و متخصصان ماهر نیاز است. با این روش می توان حدود 25 الی 30 درصد قارچ به دست آورد.