بدون تنوع زیستی نه غذایی خواهید داشت و نه سلامتی

98-2-38

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع فارس به مناسبت روز تنوع زیستی مطرح کرد:
بدون تنوع زیستی نه غذایی خواهید داشت و نه سلامتی

ابراهیم زارع، عضو هیئت علمی و رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع فارس به همین مناسبت، ضمن بیان این مطلب گفت: 22 ماه می برابر با یکم خردادماه هر سال، روز تنوع زیستی است و همه ساله به مناسبت تصویب کنوانسیون تنوع زیستی در این روز و برای یادآوری اهمیت حفظ تنوع زیستی در جهان، مراسمی در کشورهای مختلف و با یک شعار خاص برگزار می‌شود.
شعار سال 2019، تنوع زیستی، «غذای ما، سلامت ما» است. انتخاب شعار سال متناسب با اتفاقاتی است که در جهان در حال وقوع است و اهمیت بیشتری دارد و تأکیدی بر وابستگی غذایی و سلامتی انسان بر حفظ تنوع زیستی است، به این معنا که بدون تنوع زیستی نه غذایی خواهیم داشت و نه سلامتی .
وی افزود: برای اینکه نسل‌های آینده بتوانند از نظر سلامتی و بهداشت وضعیت مناسبی داشته باشند و بتوانند غذای خود را تولید کنند، باید زیست‌بوم‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری آن را به طور منطقی مدیریت کنیم. طیف وسیعی از غذای مصرفی انسان اعم از گیاهان که به شکل‌های غذایی یا دارویی مصرف می‌کنیم، حیوانات اهلی که منبع اصلی پروتئین مصرفی هستند، آبزیان، جلبک‌هایی که از رودخانه‌ها و دریاها برداشت می‌کنیم، همه به تنوع زیستی وابسته هستند.
زارع تصریح کرد: اگر زیستگاه‌ها را به طور شایسته مدیریت و حفاظت نکنیم، در تأمین مواد غذایی و در نتیجه سلامتی جامعه با لطمات شدید مواجه می‌شویم و شعار امسال بر این موضوع تأکید می‌کند که ضمن بهره‌برداری از طبیعت برای تامین غذا باید در حفظ گونه‌های حیاتی کوشا باشیم و آنها را حفظ و حراست کنیم.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع فارس درقسمت دیگری از سخنان خود به تاریخچه و اهداف کنوانسیون تنوع زیستی اشاره کرد و گفت: از حدود 2 میلیون گونه زنده شناسایی شده در زمین، حدود یک میلیون در دهه‌های آینده در معرض انقراض هستند. این روند خطرناک که از دهه‌های گذشته آغاز و با بروز تغییرات اقلیمی، تشدید شده است، رهبران کشورهای جهان را بر آن داشت که موضوع حفظ تنوع زیستی را در کنفرانس زمین در سال 1992 در ریودوژانیرو برزیل به بحث بگذارند. حاصل این بحث، تدوین و تصویب کنوانسیون تنوع زیستی یا Convention on Biological Diversity بود. تاریخ انعقاد این کنوانسیون 5 ژوئن 1992 و تاریخ لازم‌الاجرا شدن آن برای کشورهای عضو 29 دسامبر 1993 بود. ایران در 6 خرداد 1375 به این کنوانسیون پیوست.
بر اساس ماده 1 کنوانسیون، اهداف اصلی آن عبارتند از حفظ تنوع زیستی، استفاده پایدار از گونه‌ها و سهیم شدن عادلانه و برابر در مزایای حاصل از کاربرد منابع ژنتیکی، از جمله از طریق دسترسی مناسب به منابع ژنتیکی و انتقال صحیح فناوری‌های مربوطه، با در نظر گرفتن تمامی حقوق مربوط به آن منابع و فناوری‌ها.

در این کنوانسیون «تنوع زیستی به معنی قابلیت» تمایز بین ارگانیسم‌های زنده از هر منبع که شامل اکوسیستم‌های زمینی، دریایی و دیگر اکوسیستم‌های آبزی، همچنین‌شامل ترکیبات اکولوژی که بخشی از اکوسیستم‌ها را تشکیل می‌دهند، است. این مفهوم شامل تنوع در درون گونه‌ها، بین گونه‌ها و تنوع اکوسیستم‌ها‌ است. «منابع زیستی» مشتمل است بر منابع ژنتیکی، ارگانیسم‌ها یا بخش‌هایی از آن جمعیت‌ها یا هر بخش زیستی دیگر اکوسیستم‌ها که دارای استفاده یا ‌ارزش بالفعل یا بالقوه برای نوع بشر باشد.
وی افزود :کنوانسیون تنوع زیستی در دهمین كنفرانس متعهدان به كنوانسيون كه در سال 2010 در «آيچي پرفكچر» ناگوياي ژاپن برگزار شد، پنج هدف كلي استراتژيك كه در مجموع دربرگيرنده 20 هدف فرعي است را براي دهه دوم قرن بیست و یکم و در فاصله سال‌هاي 2011 تا 2020 در نظر گرفت و اين اهداف را «اهداف تنوع زيستي آيچي» نام نهاد. اهداف پنج گانه استراتژيك 2020-2011 عبارتند از پرداختن به علل از دست رفتن تنوع زيستي، كاهش فشارهاي مستقيم وارد بر تنوع زيستي و ترويج بهره‌برداري پايدار، بهبود وضعيت تنوع زيستي از طریق حفاظت از اكوسيستم‌ها، گونه‌ها و تنوع ژنتيكي، افزايش منافع همگاني از تنوع زيستي و خدمات اكوسيستمي و پيشبرد اجرا از طريق برنامه‌ريزي مشاركتي، مديريت دانش و ظرفيت‌سازي که البته اين اهداف استراتژيك، 20 هدف جزيي‌تر را در بردارند که از آنها به‌عنوان اهداف آيچي ياد مي‌شود.
وی یاد آور شد: مسئولیت پی‌گیری اهداف کنوانسیون در ایران هم اکنون بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است و از جمله اقدامات اساسی انجام شده برای حفظ تنوع زیستی در کشور نیز، تصویب قانون حفاظت و بهره برداری از منابع ژنتیکی‎ کشور، در سال ۱۳۹۶ در مجلس شورای اسلامی است. این قانون با پیگیری سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و حمایت وزارت جهاد کشاورزی تصویب شد. متعاقب تصویب این قانون و به منظور مدیریت امورمنابع ژنتیکی کشاورزی، باغبانی، جنگل، مرتع و بیابان، شیلات، دام، طیور، زنبورداری، خوراک دام و طیور و بیماری‌ها و آفات مرتبط و لزوم انسجام و هماهنگی، الزام به اجرای قانون، تسهیل نظارت بر دسترسی و بهره‌برداری از منابع ژنتیکی، استیفای حقوق ملی و صیانت از آن در سطح داخلی و بین‌المللی و توسعه بهره‌وری در مراکز حفاظت و نگهداری از منابع ژنتیکی، مرکز ملی مدیریت منابع ژنتیکی کشاورزی و منابع طبیعی کشور تشکیل شد. حمایت از فعالیت این مرکز اخیراً و طی نامه‌ای خطاب به همه رؤسای سازمان‌های جهاد کشاورزی، مورد تأکید مقام عالی وزارت جهاد کشاورزی قرار
گرفته است.
وی تصریح نمود: اگر چه مسئولیت پیگیری این موضوع بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است، ولی بنا بر شعار سال 2016 که تحت عنوان « جریان سازی تنوع زیستی» بود، حفظ تنوع زیستی وظیفه همگان اعم از دستگاه‌های دولتی و مردمی است. بنا بر مواد متعدد در کنوانسیون، مشارکت مردم و به‌وِیژه نقش زنان در حفاظت از تنوع زیستی بسیار کلیدی است.
زارع گفت: تغییر اقلیم، تنوع‌زیستی را در همه رده‌های ژن، گونه و اکوسیستم تحت تأثیر قرار می‌دهد و تغییر اقلیم باعث مهاجرت گونه‌ها، تغییرات فیزیولوژیک آنها، تأخیر یا تعجیل در فصل تولید مثل و تغییر دوره زمستان‌خوابی می‌شود که این تغییر اقلیم باعث ایجاد ناهماهنگی در زیست‌بوم از جمله تغییر فصل گلدهی (قبل از مهاجرت حشرات) یا تغییر دوره گرم و سرد شدن هوا (قبل از مهاجرت پرندگان) می‌شود. وقوع طوفان‌های شدید، کاهش بارندگی یا افزایش ناگهانی بارش‌ها از تأثیرات تغییر اقلیم است که به طور مستقیم روی گونه و زیستگاه اثر می‌گذارد.
وی در خاتمه اظهار داشت: براساس گزارش 2019- سازمان ملل، افزایش دما موجب نابودی 50 درصد از 8 هزار و
750 گونه‌ای پرندگان تا سال 2050 خواهد شد و اگر دمای آب یک درجه افزایش یابد تا 3 میلیون تن صید شیلاتی کاهش
خواهد یافت.