98-7-31
مهندس حمیدرضا رحمانی
چکیده
مسئله نگران‌کننده ناشی از مصرف کودهای فسفره، وجود کادمیوم و برخی فلزات سنگین دیگر مانند نیکل، سرب و جیوه است. در سال‌های اخیر به دنبال تغییرات بنیادی در میزان مجاز کادمیوم در محیط‌زیست، تقاضا برای کودهای فسفره عاری از کادمیوم یا با میزان کم، افزایش یافته است.
بنابر گزارش‌های موجود، تولید کودهای فسفره در سال 1995 در سطح 40 کشور تا حدود 131 میلیون تن بوده است که با فرض مقدار متوسط کادمیوم 20 میلی‌گرم در کیلوگرم، بالغ بر 2600 تن کادمیوم فقط در اراضی کشاورزی تخلیه شده است.
عنصر کادمیم که برای انسان و گیاه ضروری نمی‌باشد و در زنجیره غذایی قرار می‌گیرد. این عنصر معمولاً توسط ریشه گیاه جذب و با کندی خاصی وارد ساقه و برگ‌ها می‌شود و انتقال آن از برگ‌ها به میوه بسیار ناچیز است. حداکثر صفر میلی‌گرم در کیلوگرم گزارش شده و در هیچ یک از محصولات کشاورزی نباید مقدار کادمیوم بیشتر از حد مجاز باشد.
در استرالیا، حد مجاز غلظت کادمیوم برای محصولات مختلف غذایی، تعیین شده و برای سیب‌زمینی 50/0 میلی‌گرم در کیلوگرم بر مبنای وزن تازه گزارش شده است. محدودیت میزان کادمیوم در کشورهای اروپایی نیز اعمال می‌شود. از گذشته تا چند سال اخیر در تجزیه کودهای فسفاته، فقط به مقدار فسفر موجود در آن توجه شد؛ ولی نظارتی بر ناخالصی‌های آن از جمله عناصر سنگین سرب و کادمیوموجود نداشت؛ولی مطالعات اخیر نشان می‌دهد که به دلیل مصرف بیش از حد کودهای فسفاته، سالانه مقادیر قابل‌توجهی از عنصر کادمیوم و غلظت‌هایی از عناصر سرب، نیکل و کروم وارد خاک‌های زراعی و باغی شده است.
در چهار سال گذشته کنترل کیفی کودهای فسفاته با همت مؤسسه تحقیقات خاک و آب مطرح و اجباری شده است. به طوری که در حال حاضر در تمام کودهای فسفاته وارداتی و سولفات روی داخل، غلظت این آلاینده‌ها کنترل و حد مجاز کادمیم، حداکثر 25 میلی‌گرم در کیلوگرم تعیین شده است. با توجه به مصرف چندین دهه کودهای فسفاتی با غلظت‌های غیرمجاز کادمیومو آلودگی خاک‌ها در این مدت، توجه و بررسی خاک‌های زراعی ضرورت حیاتی دارد. در نوشتار حاضر نتایج بررسی‌های انجام شده توسط نویسنده و سایر محققان در ارتباط با موضوع مقاله، مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرد.