اما تولید به چه قیمتی؟

99-4-4

آیا «علم الیقین» در سوره مبارکه «تکاثر» به مفهوم آن نیست، بالاخره زمان آن رسیده که حلقه‌‌های تحقیقات، آموزش و ترویج
باید تحت عنوان زنجیره‌ای آینده ساز بهم متصل شوند؟

جمع آوری آب را در آبگیرها می‌ستاییم

بارها با خودمان فکر کرده‌ایم، آنچه که تحت عنوان فساد در بخش کشاورزی اتفاق افتاده و توسط برخی رسانه‌‌ها و حتی نمایندگان مجلس نیز مطرح گردیده و هنوز هم ممکن است که ادامه داشته باشد، کافی است که با استعانت از خداوند متعال و با یاری جستن از مفهوم سوره مبارکه «تکاثّر» و تفسیر آن برای اهل فساد، به احتمال زیاد از ترس خدای متعال یا دست برمی‌دارند، یا آنکه فاسدها را را به خدای بزرگ واگذار ‌‌کنیم و در عین حال بقیه پیگیری‌‌ها را به مسئولانی واگذار می‌نماییم که اگر مانند گذشته، بی‌خیال از کنار آن‌‌ها بگذرند، مسلماً برای آنها نیز حقّ‌الناس تلقی خواهد شد که همگی ما می‌‌دانیم، مفهوم آن در دنیا و آخرت چیست؟
اما یک قسمت از این سوره مبارکه، آیه «کَلاَّ لاتَعلَمونَ عِلمَ‌الیقّیِن» است که خیلی حرف‌‌ها را در بخش کشاورزی برای ما نیز در بر دارد.
البته اگر این روزها هر کجایی را در مدیریت‌‌های بخش دولتی و خصوصی بنگیریم، حلقه‌‌ها هنوز به هم متصل نشده و در نتیجه زنجیره‌‌ها نیز کاملاً شکل نگرفته‌اند که اگر بخواهیم به همه آن‌‌ها بپردازیم، مثنوی هفتاد من کاغذ می‌‌شود.

امروز باید به این مهم بیندیشیم که با حدود 8 میلیون هکتار کشت آبی و همین مساحت کشت دیم، آب گران قیمت و نهاده‌های ارزشمند با کیفیتی که در زنجیره‌های تولید اغلب نسنجیده مصرف می‌شوند، به خاطر فقدان حلقه‌های دانش فنی سازگار در این زنجیره ها، فاصله قیمت تمام شده تولید هر روز با قدرت خرید مصرف کننده به فراخور افزایش می‌یابد.

نتایج تحقیقات
اما یک گوشه از آن را می‌‌توانیم برای مثال در حوزه تحقیقات، آموزش و ترویج رصد کنیم که در این مجموعه صحبت از تولید و تزریق علم در نزد فرهیختگان و تئوریسین‌‌ها بسیار است و گاهی تحقیقات به کرّات در این مجموعه، دانشکده‌‌ها و نیز در پایان‌نامه‌‌هایشان، بسیار زیاد دیده می‌شود، ولی هنوز ارزیابی نشده که نتایج چه تعداد از آن‌‌ها، به‌صورت کاربردی به حلقه‌‌های آموزش و ترویج تزریق شده و آموزش دهندگان و مروّجان به چه تعداد در مزارع حضور یافته‌اند، تا بتوانیم کشاورزی حفاظتی، نحوه گردش‌های زراعی و افزایش مواد آلی خاک را در کارنامه آن‌‌ها ارزیابی کنیم؟
ضعف نظارت‌ها
بدین معنا که از ده‌‌ها حلقه برای تشکیل زنجیره‌‌هایی که برای تولید محصولات کشاورزی، حتی گلخانه‌داری‌‌ها که در توسعه آن‌ها با تسهیلات یارانه‌دار به‌طور مشکوک با تأکید رشد کمیّت‌های آنها، متأسفانه به میزان قابل توجهی، عوامل راه‌اندازی از صفر تا صد برایشان تدارک دیده نشده است که گاهی مکانیزاسیون مخرب، نهاده‌‌های ناشناخته، نیروی انسانی غیرمتبحّر و گاهی نیز آفاتی مانند فساد، بوروکراسی، ضایعات، نوسان‌ها و فقدان راهبردهای پایدار و کاهش بهره‌وری به خاطر ناهماهنگی عوامل تولید با یکدیگر، روند بی‌ثباتی را رقم می‌‌زنند و تجربیات گذشته نشان می‌‌دهد که سازمان‌‌هایی مانند بازرسی، حراست و… که در واقع وظیفه آنها نظارت‌‌ و جلوگیری از فساد و گزارش‌دهی‌‌ها حتی به مقام معظم رهبری می‌باشند.
ولی آن‌ها آنچنان رخوت از خود به خرج داده و گاهی از کنار فسادها و سوءمدیریت‌ها و عواقب آن بدون حس مسئولیت عبور کرده‌اند، تا جایی که دلسوزان و دل‌نگران‌‌ها مجبور شده‌اند که رفع این مشکلات را برای تشکیل زنجیره‌‌های سالم، به مجلس به‌ویژه کمیسیون کشاورزی متوسل شوند، که مروری بر کارنامه این عزیزان نیز به جز عبور از کنار این ناهنجاری‌‌ها نتیجه دیگری را در خود نهفته ندارد و به قول یکی از خود این نمایندگان، آنها گاهی به جای دفاع از موکّلین، خود را نمایندگان دولت می‌پنداشتند و البته بسیاری از دل‌نگران‌‌ها در انتظار مجلس بعدی هستند که پیش‌بینی می‌‌شود، مصمّم‌تر و آگاه‌تر از قبلی‌‌ها به کشف واقعیت‌‌ها بپردازند، اگرچه گوشه‌‌هایی از این عوامل فساد، کشف شده و بقیه نیز به لطف خدای متعال در حال برمَلا شدن هستند.

علم‌القین
با این تفسیر مشاهده می‌‌کنیم، که تبلیغات وجود علم در بخش کشاورزی بسیار رایج است، ولی هنوز یقین‌‌ها به‌طور رضایت‌بخشی اتفاق نیافتاده است، بخصوص آن که تغییرات اقلیم، هر سال نتایج تحقیقات خاص خود را در مناطق مختلف کشورمان می‌طلبد، که آثار قسمتی از آیه شریفه «علم‌الیقین» در سوره مباره تکاثر را که ما می‌توانیم آن را دانش فنی سازگار و پایدار» بنامیم، در حوزه‌‌های مختلف این بخش ملاحظه ‌می‌کنیم که نمودار آن، مجموعه تحقیقات، آموزش و ترویج مشهود است.
قدر مسلم وزارت جهاد کشاورزی، در طول سالهای گذشته علوم زیادی را در نزد خود ذخیره کرده است، ولی چرا در این مدت چندین و چندساله، توفیق نیافته که به یقین‌‌ها دست یابد؟ به همین دلیل آمارهایی که تاکنون برای افزایش کمیت‌ها و کیفیت‌های تولید اعلام کرده‌اند، این شبهه را در اذهان تقویت می‌کند که این اعداد و ارقام با واقعیّت‌‌ها فاصله داشته‌اند، ضمن آن که علوم مندرج در کتاب‌های قدیمی‌و دانشگاهی در دسترشان را با دانش فنی کاربردی روز اشتباه گرفته‌اند و اگر چنین نبود، اراضی زراعی ما امروز می‌بایستی بیش از 1/5 درصد مواد آلی را در خاک‌ها دارا می‌بودند.
حال وزیر محترم و زیر مجموعه‌‌های مدیریت وی، شایسته است دریابند که چه عوامل بازدارنده‌ای باعث شده که بخش کشاورزی توفیق نیابد به روند توسعه پایداری دست یابد که اگر خدای ناکرده ریزش‌های آسمانی متوقف شوند، بخش کشاورزی بتواند به کمک فناوری‌ها و دانش فنی روز برای هر منطقه، تدابیری را جایگزین کند تا بهره‌وری به تدریج با افزایش میانگین واحدهای بهره‌برداری برای موثرتر بودن مکانیزاسیون مناسب و در نتیجه پربار شدن خاک‌ها از مواد آلی در راستای اصلاح زیرساخت‌های زراعت و باغبانی، ارتقاء یابد.
آقای وزیر، لطفاً سطور زیر را چندبار مطالعه و نظر خود را به دور از آنکه جنابعالی وزیر یا یک معلم دلسوز در کشورمان می‌‌باشید، بیان بفرمائید:
– تئوری یا علم به تنهایی آن است که همه عوامل لازم برای جهش تولید آماده است، ولی هیچ‌کس نمی‌داند چرا کارها با تضمین دسترسی به توجیه اقتصادی پیش نمی‌روند؟
– تجربه آن است که همه امور به خودی خود حتی توسط کم‌سوادها پیش می‌‌رود، ولی هیچ‌کس نمی‌داند چرا؟
خاطرنشان می‌‌سازد که اکثر واحدهای تولیدی در کشورمان با روش نوع دوم مدیریت می‌‌شوند که در این نوع مدیریت‌‌های مرسوم، کشاورزان با الگوبرداری از هم، کارشان را به پیش می‌‌برند، که در این روش‌‌های تاریخ گذشته، متأسفانه نقش تحقیقات، آموزش و ترویج، برای افزایش بهره‌وری بسیار اندک است!

بهره‌وری، افزایش نمی‌پذیرد مگر آن که به کمک زنجیره‌ها با پشتوانه دانش فنی سازگار، زیر ساخت‌ها را ترمیم کنیم، که متاسفانه بخش دولتی علیرغم شعار تدبیر و امید، آن را جدی نگرفته است و به همین علت در محافل بخش خصوصی، برای شنیدن نظرات و انتقادات آنها حضور نمی‌یابد

آقای وزیر لطفا منصفانه قضاوت بفرمائید که آیا مشاورانی در اطراف خود دارید تا به شما رهنمودهای کارگشا بدهند، یا اینکه میل دارید در انتظار انتقادهای نمایندگان مجلس آینده بمانید که خدای ناکرده می‌‌تواند به استیضاح‌‌ها بیانجامد؟
آیا تا به حال به تشکیل اطاق‌‌های تخصصی فکر اندیشیده اید؟ فراموش نفرمائید که همه ما می‌توانیم با تعامل برای اعتلای کشاورزی دل بسوزانیم، همان‌گونه که 12 وزیر قبلی را نیز بدین خاطر مورد خطاب و گاهی نیز موردانتقاد و سرزنش قرار داده‌ایم و آخرین توصیه ما به شما اینکه ثانیه‌‌ها را غنیمت بشمارید و از دست ندهید، چرا که در سال‌‌های گذشته، اوقات گرانبهائی را عمداً و یا سهواً از دست داده‌ و اغلب سعی کرده‌ایم که از مدیریت‌‌هایمان دفاع ناقص به عمل آوریم!
در پایان توصیه می‌‌کنیم که با عرض پوزش، حوزه ولایت محترم فقیه در وزارت جهاد کشاورزی با ترویج تفسیر سوره مبارکه «تکاثر» در این وزارتخانه آن را در نزد عاشقان حق که تعداد آنها نیز در وزارتخانه کم نیستند، جملگی توفیق یابیم که اثرات کارساز آن را لمس کنیم، بخصوص آنکه این اکثریت، کارشناسان و مدیران وزارتخانه، پاک و آماده همکاری در راستای کمک به عاقبت به خیری خود و همکارانشان خود هستند.