نماتدها به گروهی از جانوران پرسلولی و کرمی یا نخی‌شکل گفته می‌شود که دارای ساختمان غیربندبند هستند و در یک یا دو انتها ممکن است باریک‌تر شده باشند. نماتدها از بی‌مهرگان هستند و در یک انتهای بدن، سر و در انتهای دیگر دُم قرار دارد. نماتدها رشته‌ای یا کرمی‌شکل بوده ولی ماده برخی از آنها ممکن است لیمویی‌شکل(Heterodera) ، گلابی‌شکل و یا متورم و بادکرده( Meloidogne) باشد. اندازه نماتدها متغیر بوده و طول آنها در نماتدهای انگل گیاهی بین 10 ـ 1 میلی‌متر است ولی در آسکاریس به 30 ـ 20 سانتی‌متر و در کرم پیوک به 120 سانتی‌متر هم می‌رسد. بیشتر نماتدهای انگل گیاهی با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود و نازک و نیمه‌شفاف هستند. حدود 1500 گونه نماتد شناخته شده است که فقط 10 درصد آنها انگل گیاهان هستند. تقریباً در هریک گرم خاک مرطوب، 100 ـ 5 نماتد وجود دارد که از نظر تنوع بسیار متغیر است و بسیاری از آنها از باکتری‌ها، قارچ‌ها، جلبک‌ها و سایر نماتدها تغذیه می‌کنند. نماتدها پس از حشرات، متنوع‌ترین جانوران می‌باشند و در تمامی محیط‌ها وجود دارند و شاخه «Nematoda »هرجا آثاری از رطوبت وجود داشته باشد، آنها هم هستند. نماتدهای انگل گیاهی، دارای یک نیزه دهانی هستند که در نماتدهای آزادزی وجود ندارد.
اکثراً نماتدهای گیاهی، متعلق به راسته استایلت«Stylete» هستند. مری نماتدهای انگل گیاهی، دوقسمتی است که در قسمت میانی مری راسته« Dorylaimida»و تعداد کمی از راسته «Tylenchida »، ماهیچه‌هایی برای مکش وجود دارند. استایلت برای نفوذ به سلول و تزریق بزاق به منظور حل‌کردن محتویات سلول به‌کار برده می‌شوند.
دستگاه گوارش نماتدها از سه قسمت عمده تشکیل شده است:
قسمت جلویی، میانی و عقبی. قسمت جلویی دستگاه گوارش شامل دهان، حفره یا محوطه دهانی، مری و دریچه میانی روده است. قسمت میانی، شامل روده و قسمت عقبی، شامل دریچه بین روده و راست‌روده و مخرج است.
بخش دوم
نماتد چیست؟
نماتدها فاقد دستگاه گردش خون و تنفس هستند و اکسیژن لازم برای تنفس خود را از طریق نفوذ به دیواره بدن به‌دست می‌آورند. نماتدها موجوداتی دوجنسی هستند و دارای نر و ماده بوده و تولیدمثل‌شان از طریق جفت‌گیری انجام می‌شود و به‌نظر می‌رسد که مانند حشرات ،هورمون‌های جنسی در جلب نر و ماده مؤثر باشند. بکرزایی و هرمافرودیسم (نرمادگی) نیز در نماتدها دیده شده است. دوره زندگی نماتدها شامل یک مرحله تخم، چهار مرحله لاروی و یک مرحله بلوغ است. هر نماتدی در طول زندگی خود چهار بار تغییر جلد انجام می‌دهد و معمولاً اولین تغییر جلد در داخل تخم انجام می‌شود و نماتد به‌صورت لارو از تخم خارج می‌شود. به‌طور کلی نماتدها موجودات هوازی هستند و برای فعالیت احتیاج به اکسیژن دارند ولی دستگاه‌های خاصی برای تنفس ندارند.
نماتدهای انگل گیاهی، اغلب در خاک زندگی می‌کنند و ریشه و سایر اندام‌های خارجی معمولاً در بیرون بافت گیاه قرار دارند و با استایلت خود مواد غذایی را از درون بافت گیاه کسب می‌کنند ولی انگل‌های داخلی مانند« Meloidogyne» وارد بافت گیاه شده و ممکن است تا ناحیه استوانه مرکزی نیز پیشروی نمایندومی‌توانند باعث شکسته شدن مقاومت گیاهان به برخی قارچ‌های مولد پژمردگی آوندی« tusariam » شوند و از این طریق بیماری را گسترش دهند. نماتدها می‌توانند در انتقال برخی قارچ‌ها و باکتری‌ها دخالت کنند ولی تنها در مورد برخی ویروس‌ها به‌عنوان ناقل«Vector» شناخته شده‌اند.
فروردین و اردیبهشت99-سال41-شماره 484 و 485-ص34